Αυθαίρετα «χρώματα»

• Ο αντίλογος είναι θεμιτός και χρήσιμος, ενίοτε και αναγκαίος. Στην περίπτωση της έκθεσης «Bodies», στην οποία, παρά το ακριβό εισιτήριο (16 ευρώ), συρρέει κόσμος, πολλοί είναι εκείνοι που -για διάφορους λόγους ο καθένας- αισθάνθηκαν την υποχρέωση να δηλώσουν δημοσίως την ιδεολογική τους αντίθεση.

Χθες, φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών οργάνωσαν εκδήλωση με τίτλο «Αντι-σώματα» διότι δεν θέλησαν να μείνουν «απαθείς» σε «πειράματα που προωθούν έντεχνα την αναισθητοποίηση βασικών αντιστάσεων στο απάνθρωπο». Κατά την άποψη των φοιτητών, η έκθεση «Bodies» «παραπέμπει στη ναζιστική κουλτούρα του θανάτου». Υπάρχουν, χωρίς αμφιβολία, πολλές προεκτάσεις που προκύπτουν από την έκθεση αληθινών σωμάτων, έστω, και για εκπαιδευτικούς σκοπούς, και ο καθένας είναι ελεύθερος να δώσει την ερμηνεία του. Αλλά οι αναγωγές στη ναζιστική ιδεολογία ακούγονται, τουλάχιστον στα δικά μου αυτιά, απλοϊκές και παιδιάστικες.

Μου θύμισαν τα δογματικά κηρύγματα των νέων εκείνων που πρόσφατα κατέλαβαν τη Λυρική για να την τιμωρήσουν επειδή στη διάρκεια της Κατοχής έπαιξε Βάγκνερ. Αν κάποιος έχει μελετήσει Ιστορία και έχει διαβάσει (και δει) και πέντε πράγματα, γνωρίζει έστω και ενστικτωδώς τους κινδύνους που καιροφυλακτούν. Εύκολα, η υγιής αντίθεση γλιστράει στο κωμικό, ενίοτε και στο γελοίο. Και μια κοινωνία πολυσυλλεκτική και ανοικτή δεν χρειάζεται φρουρούς ηθικής και ινστρούκτορες.

Με απογοητεύει που ολοένα και πιο συχνά, νέοι και συχνά φοιτητές ή σπουδαστές ξεχνούν ή ακόμη και περιφρονούν τη βασική αρχή της ανοικτής κοινωνίας. «Ζήσε και άσε να ζήσουν». Και στην περίπτωση των φοιτητών της ΑΣΚΤ που ενοχλήθηκαν από την έκθεση «Bodies», η αντίδρασή τους είναι ειρηνική και στα όρια της δημοκρατίας. Αλλά, η ευκολία με την οποία «χρωματίζουν» ιδεολογικά -αυθαίρετα και ανιστόρητα- μία εκπαιδευτική έκθεση που έχει γυρίσει όλον τον κόσμο, προκαλεί προβληματισμό. Η ευγονική των ναζί είναι κάτι που ίσως να μην μπορούν να διανοηθούν πολλοί σύγχρονοί μας που ζουν στη σημερινή Ελλάδα. Ας είμαστε πιο προσεκτικοί στις διατυπώσεις μας, που εκθέτουν κυρίως όσους τις ξεστομίζουν, αποκαλύπτοντας ιστορική άγνοια και απλοϊκή προσέγγιση της σύνθετης κοινωνίας μας.

• Tου Νικου Βατοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31/03/2009
  

ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ: Aντι-Σώματα

• Δύο εκδηλώσεις φιλοξενούνται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (Πειραιώς 256). Στις 19.00 πραγματοποιείται ημερίδα υπό τον τίτλο «Αντι-Σώματα» στο αίθριο της Σχολής, με στόχο να αναπτυχθεί πολύπλευρος και συγκροτημένος αντίλογος στην έκθεση «Βodies Τhe Εxhibition». Παρεμβάσεις θα κάνουν οι Βασίλης Καραποστόλης, Πέπη Ρηγοπούλου, Στέφανος Ροζάνης, Μιράντα Τερζοπούλου, Κωνσταντίνος Μίχος. Την ίδια ώρα στην αίθουσα «Τζόρτζιο Ντε Κίρικο» παρουσιάζονται τα πρακτικά του Β΄ Συνεδρίου της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών της Τέχνης. Προλογίζει ο Ν. Καραπιδάκης

Μυστικός κήπος

H Zαρίν, μία από τις γυναίκες, στα έργα της Σιρίν Nεσάτ.

Πέντε «Γυναίκες χωρίς άντρες» που έρχονται αντιμέτωπες με τις ζωές τους και αναζητούν έναν τρόπο ν’ αποδράσουν, πρωταγωνιστούν στον κύκλο έργων της Iρανής Σιρίν Nεσάτ. H διεθνής Iρανή καλλιτέχνις Σιρίν Nεσάτ (1957) παρουσιάζει στο Ωδείο Aθηνών, στις εγκαταστάσεις του Eθνικού Mουσείου Σύγχρονης Tέχνης (EMΣT), μεγάλη έκθεση με τίτλο «Γυναίκες χωρίς άντρες» - Women without men.

Πρόκειται για έναν μνημειακό κύκλο έργων που δημιουργήθηκε μεταξύ 2004 και 2008. Eίναι αναμφίβολα το πιο ενδιαφέρον εικαστικό γεγονός της Aθήνας αυτή τη στιγμή, αφού δεν έχουμε ξαναδεί στη χώρα μια τόσο μεγάλη παρουσίαση της εξέχουσας καλλιτέχνιδας. Tο έργο παρουσιάζεται σε ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες και ο χρόνος που χρειάζεται για την πλήρη θέασή του είναι μία ώρα και 15 λεπτά.

• Βιντεοεγκαταστάσεις

Aποτελείται από πέντε βiντεοεγκαταστάσεις που παριστάνουν την ιστορία πέντε γυναικείων χαρακτήρων από το μυθιστόρημα της επίσης Iρανής συγγραφέως Σαρνούς Παρσιπούρ, απαγορευμένο στο Iράν από το 1989. O τόπος καταγωγής της Nεσάτ και η εξορία της στη N. Yόρκη συνετέλεσαν στη διαμόρφωση ενός έργου με ιδιαίτερα και δυνατά χαρακτηριστικά, τόσο πολιτικά όσο και κοινωνιολογικά.

Tο έργο που βλέπουμε στο EMΣT τοποθετείται χρονικά το 1953, τη χρονιά που ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός Mοχάμεντ Mοσαντέκ προσπάθησε μάταια να αποτρέψει ένα πραξικόπημα οργανωμένο από αμερικανικές και βρετανικές δυνάμεις, με στόχο την επανενθρόνιση του Σάχη ως απόλυτου μονάρχη, ώστε να αποφευχθεί η εθνικοποίηση των πετρελαιοπηγών της χώρας.

H Σιρίν Nεσάτ απεικονίζει με έναν μαγικό, λυρικό και φαντασιακό τρόπο τη ζωή 5 γυναικών μέσα στο πλαίσιο ενός συγκλονιστικού δράματος. Oι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με τις έως τότε ζωές τους και με διαφορετικούς τρόπους αναζητούν να αποδράσουν από την πόλη, σε έναν μυστικό κήπο.

Eξουσία και έλλειψη ισχύος, υπαρξιακή αγωνία και αδυναμία επιβολής των ονείρων, ομορφιά και τρέλα, συνυπάρχουν σε καθεμία από τις πέντε ιστορίες, δημιουργώντας ένα υπέρκοσμο θέαμα, ικανό να σαγηνεύσει με τον ποιητικό ρεαλισμό του και τις υπερβάσεις που δημιουργούν οι εικόνες.

H Mαντόχ, η Zαρίν, η Mουνίς, η Φαεζέ και η Φαρόχ Λαγκά, είναι οι 5 «γυναίκες χωρίς άντρες». Kαθεμία από αυτές υποφέρει από μία ανθρώπινη αν και αποκλειστικά γυναικεία κατάσταση. H σεξουαλικότητα, η ενοχή, η αυτοτιμωρία, ο βιασμός, η αναγνώριση της ταυτότητας, οι επιθυμίες που ακυρώνονται, βρίσκουν λύτρωση στον κήπο των ονείρων, αυτόν που η Σιρίν ζωντάνεψε με το ταλέντο της.

• Eπιμέλεια έκθεσης: Aννα Kαφέτση. Εως 31 Mαΐου.

• ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΘΝΟΣ, 28/03/2009

«Ονειρο ζωής» διά χειρός Τσόκλη

Το 1986 η Ελλάδα βρέθηκε στην καρδιά της εικαστικής πρωτοπορίας. Ηταν στην 42η Μπιενάλε Βενετίας που ο Κώστας Τσόκλης παρουσίασε το «Καμακωμένο ψάρι» και τα «Ζωντανά πορτρέτα» ως επίσημη συμμετοχή της Ελλάδας. Οι ζωγραφισμένοι πίνακες όπου επάνω τους προβάλλονταν βιντεογραφημένες οι πραγματικές φιγούρες των μοντέλων ενθουσίασαν το κοινό και τη διεθνή κριτική που τα ονόμασε «Living Painting», δηλαδή «Ζωντανή Ζωγραφική».

Εκείνα τα ιστορικά έργα κι όλα όσα δημιούργησε στη μετέπειτα πορεία του ο Κώστας Τσόκλης παρουσιάζονται για πρώτη φορά μαζί σε μια έκθεση-«όνειρο ζωής», όπως λέει ο ίδιος. Είναι η πρώτη φορά που το κοινό έχει τη δυνατότητα να δει συγκεντρωμένα τα μνημειακών διαστάσεων έργα από το «Καμακωμένο ψάρι» (1985), που εκτέθηκε πρώτη φορά στην γκαλερί Ζουμπουλάκη, έως το «Συμπερασματικό Οιδίποδα» (2006), που είδαμε στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς, μαζί με τον «Προμηθέα» (2009) το ολοκαίνουριο έργο που παρουσιάζεται για πρώτη φορά.

Επιτυχημένος συνδυασμός
«Τα έργα αυτά βασίζονται στο συνδυασμό ζωγραφικής και κινηματογραφικής προβολής. Πάνω σ’ ένα ζωγραφικό έργο, που απεικονίζει ένα συγκεκριμένο θέμα και χρησιμοποιείται ως οθόνη, προβάλλεται σε αργή κίνηση και σε ίδιο μέγεθος η εικόνα του ζωντανού μοντέλου. Εχουμε, δηλαδή, την προβολή του ψαριού και των ανθρώπων ακριβώς πάνω στην εικόνα τους. Το αποτέλεσμα είναι ένα νέο είδος, η βιντεοζωγραφική, που ξαφνιάζει θετικά κοινό και κριτικούς», έγραφε η Κατερίνα Κοσκινά, σημερινή πρόεδρος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και επιμελήτρια της αναδρομικής έκθεσης του Κ. Τσόκλη, που είχε φιλοξενηθεί στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης το 2002. Εξηγούσε, λοιπόν, στο εισαγωγικό της κείμενο: «Είναι μια πρωτοποριακή πρόταση, ένα tableau vivant (ζωντανός πίνακας), το οποίο ως οπτικό αποτέλεσμα συγγενεύει με έργα -που έρχονται στο προσκήνιο αργότερα- σημαντικών εκπροσώπων της βιντεοτεχνικής. Ο Κώστας Τσόκλης, πριν αρχίσει να κυκλοφορεί η βιντεοτέχνη, συνδυάζει τη ζωγραφική με το βίντεο. Παντρεύει, δηλαδή, το παραδοσιακό με το σύγχρονο, αποδεικνύοντας ότι η τέχνη είναι ίδια, άσχετα από τα μέσα που χρησιμοποιεί».

Η παρούσα έκθεση, «Ζωντανή Ζωγραφική», είναι μεγάλο γεγονός όχι μόνο για τα ελληνικά δεδομένα, αλλά και για τα διεθνή, καθώς το έργο του Κώστα Τσόκλη αναγνωρίστηκε πρώτα στα μεγάλα ευρωπαϊκά κέντρα, Ρώμη, Παρίσι, Βερολίνο, όπου εξακολουθεί να έχει παρουσία με συμμετοχές σε διεθνείς διοργανώσεις ή ατομικές εκθέσεις. Η διοργάνωση, που έχει χορηγό επικοινωνίας τον city 99.5, δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αν δεν παραχωρούσε η Ειρήνη Παππά το «Σχολείον», τον πολυχώρο των 3.000 τ.μ. στην Πειραιώς. «Την έκθεση αυτή την αφιερώνω στην Ειρήνη Παππά, με την αγάπη και την εκτίμησή μου», σημειώνει ο Κ. Τσόκλης στην αρχή του καταλόγου που συνοδεύει τη διοργάνωση. Ο χώρος στο «Σχολείον» έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για να φιλοξενήσει τους 100 πίνακες, που απαρτίζουν τα μνημειώδη έργα του καλλιτέχνη. Πρόκειται για τα εξής μνημειακά έργα:

Το «Καμακωμένο ψάρι» μαζί με τα πέντε «Ζωντανά πορτρέτα» (1985-1986), το «Φυλακισμένο πουλί» (1987), η «Μήδεια» (1989), ο «Οδοιπόρος» και τα τρία ζωγραφικά του πορτρέτα (1989), επίσης «Σταυρωμένο γεράκι» (1993), «Αρτεμις» (1997), «Αγγελοι του μέλλοντος» (2001), «Αναστάσεις», που παρουσιάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη (2003) σε μια αίθουσα 1.000 τ.μ. και πρώτη φορά εκτίθενται στην Ελλάδα, «Διά μέσου» (2004), «Συμπερασματικός Οιδίπους» (2006) και «Προμηθέας» (2009), το πιο πρόσφατο έργο που εκτίθεται για πρώτη φορά.

info

- «Ζωντανή Ζωγραφική», Κώστας Τσόκλης
- «Σχολείον» (Πειραιώς 52, Πειραιάς)
- Εγκαίνια 30 Μαρτίου. Διάρκεια έως 31 Μαΐου.
- H έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Δήμου Αθηναίων και του Δήμου Πειραιά, με τη συνεργασία του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ).

• Της Βασιλικής Τζεβελέκου, Ελεύθερος Τύπος, Κυριακή, 29.03.09

Κώστας Τσόκλης: «Η βεβαιότητα είναι οπισθοδρόμηση»

• Ο Κώστας Τσόκλης μιλά για την καλλιτεχνική του διαδρομή, αλλά και την κρίση, με αφορμή την αναδρομική του έκθεση στο «Σχολείον». Ενας μεγάλος χώρος 3.000 τ.μ., «Το Σχολείον» στην οδό Πειραιώς, που επινοικιάζει η Ειρήνη Παπά, ανακαινίστηκε για να φιλοξενήσει από την Τρίτη την αναδρομική έκθεση του Κώστα Τσόκλη με τίτλο «Ζωντανή Ζωγραφική», που οργανώνει ο ΟΠΕΠ.

Μέσα από 11 ενότητες θα ξεδιπλωθεί η διαδρομή του εικαστικού από το 1985 ώς τις μέρες μας.

Ηταν το 1986, όταν εκπροσώπησε τη χώρα μας στην 42η Μπιενάλε Βενετίας με τα έργα «Καμακωμένο ψάρι» και «Ζωντανά πορτρέτα», που συνδυάζουν τη ζωγραφική στον καμβά με σύγχρονες τεχνολογίες, εντυπωσιάζοντας κοινό και κριτικούς. Οι ίδιοι, μάλιστα τους έδωσαν τον χαρακτηρισμό «ζωντανή ζωγραφική». Εκτοτε την εμπλουτίζει με έργα όπως «Μήδεια», «Αρτεμις», «Αναστάσεις», κ.ά.

Τι σημαίνει πρωτοπορία

• Πώς θα ορίζατε σήμερα την πρωτοπορία και πόσο δύσκολο είναι να βρίσκεται ένας καλλιτέχνης διαρκώς στην «αιχμή»;

«Για μας τους γέροντες, πρωτοπορία είναι εκείνο που δεν καταλαβαίνουμε, εκείνο που δεν διακρίνουμε από μακριά, κι ας φοράμε γυαλιά, εκείνο που φοβόμαστε να αξιολογήσουμε. Για τους νέους είναι αυτό που γυαλίζει μπροστά τους, καθρέφτης ή λίμνη, το πρώτο για να δουν τη μορφή τους, το δεύτερο για να πέσουν μέσα να πνιγούν. Κι όμως το βήμα προς τα εμπρός πρέπει να γίνει, γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο οπισθοδρομικό από τη βεβαιότητα και τίποτε πιο ανασταλτικό από την ανάγκη της βεβαιότητας. Οσο για την «αιχμή», είναι ζήτημα βίτσιου. Ο κίνδυνος ερεθίζει και έχουμε όλοι δικαίωμα στην ηδονή απ' όπου και όπως ο καθένας μας την αντλεί. Οχι, τα όριά μου δεν τα ξεπέρασα ποτέ. Ούτε καν έφτασα ώς την άκρη τους. Εστω και αν κάποιες πράξεις μου φάνηκαν ακραίες, το γεγονός ότι τις πραγματοποίησα δείχνει ότι ήμουν μέσα στα όριά μου».

• Τα έργα σας έχουν κοινωνικό αντίκτυπο. Πιστεύετε ότι καταφέρατε να «αλλάξετε τον κόσμο», τουλάχιστον να ευαισθητοποιήσετε τους θεατές;

«Ποτέ δεν έκανα τέχνη με σαφή κοινωνικά μηνύματα. Εργα διαμαρτυρίας, ναι. Προσπάθησα πάντα να είμαι συνεπής με το ρόλο του καλλιτέχνη όπως εγώ τον αντιλαμβάνομαι, ως παρατηρητή δηλαδή, ως καταγραφέα. Καθώς πολλά από αυτά που έπεφταν στην αντίληψή μου δεν μ' άρεσαν ή τραυμάτιζαν την ευαισθησία μου, έβρισκα τρόπους έμμεσους να εκφράσω την δυσαρέσκεια ή την αγανάκτηση ή την αντίθεσή μου. Ομως ποτέ δεν ισχυρίστηκα πως προσπαθώ να αλλάξω τον κόσμο ή την απρόβλεπτη ροή των πραγμάτων. Αυτή την υπεροπτική ευθύνη δεν την ανέλαβα ποτέ. Πώς θα τολμούσα! Βλέπω τους άλλους να πράττουν και πότε τους χειροκροτώ και πότε τους γιουχαΐζω, μετατρέποντας τα αισθήματα που οι πράξεις τους μου προκαλούν, σε τέχνη. Ή αν προτιμάς, σε λύτρωση».

• Επιτύχατε τους καλλιτεχνικούς στόχους που βάλατε όταν ήσασταν νέος; Η επιτυχία συνδέεται με την ευτυχία;

«Οταν ήμουν παιδί, ήθελα να γίνω ισάξιος με τον Ραφαήλο ή έστω με τον Βαν Γκογκ. Αρα... Οταν μεγάλωσα, προσπάθησα να τους φτάσω. Αλλά... Τώρα εξακολουθώ να ζω με τα τσακισμένα μου φτερά και αντί να πετάω, πηδάω από κλαδί σε κλαδί, από πέτρα σε πέτρα. Πήγα να πω, πάλι καλά, γιατί θα μπορούσα και να σέρνομαι. Ομως όχι, δεν το καταδέχομαι. Προσπαθώ ακόμα. Αυτό που έχω επιτύχει, είναι ασφαλώς κατώτερο από τα όνειρά μου. Αν, όμως, κάτι με κάνει ευτυχισμένο, είναι αυτή η προσπάθεια και όχι τα όποια αποτελέσματά της».

• Πώς είναι να δημιουργεί ένας καλλιτέχνης σε περίοδο κρίσης και πόσο μπορεί με την τέχνη να βοηθήσει να ξεπεραστεί αυτή η κρίση;

«Ο Επίκτητος έλεγε: «Οταν δεις κάποιον που κλαίει και λυπάται γιατί ξενιτεύεται το παιδί του ή γιατί έχασε την περιουσία του, πρόσεχε μη σε παρασύρει η εντύπωση από τα εξωτερικά αυτά ατυχήματά του. Αλλά να σκέφτεσαι πως θλίβεται όχι από αυτό που του συνέβηκε, αλλά από τη γνώμη που σχημάτισε για το συμβάν αυτό. Και με τα λόγια, μη φοβάσαι να τον συλλυπηθείς, αν είναι ανάγκη και να στενάξεις μαζί του. Πρόσεξε όμως να μη στενάξεις και από μέσα σου». Ο μόνος λοιπόν τρόπος για να βοηθήσεις, είναι να πιστεύεις ότι η οικονομική και κοινωνική κρίση μια μέρα θα ξεπεραστούν.

»Αυτό που είναι δύσκολο να ξεπεραστεί, όμως, είναι η ηθική και αισθητική ένδεια που μαστίζει το μεγαλύτερο μέρος του λαού μας. Γι' αυτό πρέπει να συνεχίσουμε χωρίς τον παραμικρό δισταγμό, να συνδράμουμε όπως μπορούμε, με το δικό μας πλούτο, που είναι η τέχνη. Ξέρω, ξέρω, θα μου πεις: όταν δεν έχεις τα απαραίτητα για μία αξιοπρεπή ζωή, τι τέχνη και πράσινα άλογα μου τσαμπουνάς... Κι όμως οι Κινέζοι, από τους φτωχότερους λαούς του κόσμου, έλεγαν «αν έχεις χρήματα για δύο καρβέλια ψωμί, πάρε ένα ψωμί και ένα τριαντάφυλλο»». *

Της ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ, ΚΥΡ.ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 29/03/2009

ΡΩΜΗ. ΣΤΟ ΛΙΚΝΟ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

• Ο Τζιότο του Μποντόνε ή απλώς Τζιότο (περ. 1266-1337) θεωρείται ο ιδρυτής της φλωρεντινής ζωγραφικής και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πατέρες της δυτικής τέχνης. Το όραμά του για τον φυσικό κόσμο και την ιδιοφυΐα του στη μετάδοσή του, μας λένε οι ειδικοί, τα εξύμνησαν μεγάλοι ποιητές της εποχής του, ο Βοκκάκιος, ο Δάντης, ο Πετράρχης. Γι΄ αυτό και η έκθεση Ο Τζιότο και ο δέκατος τέταρτος αιώνας, στο Συγκρότημα Vittoriano της ιταλικής πρωτεύουσας (ως τις 29 Ιουνίου), χαρακτηρίζεται εξαιρετικά σημαντική, και όπως προκύπτει από τα ιταλικά δημοσιεύματα είναι όντως εντυπωσιακή: ούτε λίγα ούτε πολλά, 150 έργα σπουδαίων καλλιτεχνών της περιόδου εκείνης πλαισιώνουν κάμποσα αριστουργήματα του μεγάλου φλωρεντινού δημιουργού. Η μεγαλοσύνη του, όπως τη βλέπουν οι ειδικοί, έγκειται στο γεγονός ότι ο Τζιότο εδραίωσε και διεύρυνε την υπέρβαση της ιταλοβυζαντινής ζωγραφικής που κυριαρχούσε ως την εποχή του και δημιούργησε μορφές στέρεες και με όγκο, φιλοτεχνημένες με απλότητα, μέσα από τις οποίες ο καλλιτέχνης κατόρθωσε να εκφράσει ιδέες και συναισθήματα. Γύρω στη ζωή του Τζιότο υπάρχουν αβεβαιότητες, από ό,τι όμως είναι γνωστό ο καλλιτέχνης, μαθητής του Τσιμαμπούε, όπως το θέλει η παράδοση, εργάστηκε στην πατρίδα του Φλωρεντία αλλά και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας, τη Ρώμη, την Ασίζη, το Ρίμινι, το Μιλάνο, τη Νεάπολη, και δημιούργησε μεγαλειώδεις τοιχογραφίες αλλά και εξαίσιους πίνακες, πολλούς από τους οποίους μπορεί κανείς να θαυμάσει τώρα στο Vittoriano.

ARS... BREVIS, της αναστασιας ζενακου, το βήμα, Κυριακή 29 Μαρτίου 2009

Ο Κώστας Τσόκλης μιλάει για την αγωνία του καλλιτέχνη, το μη πεπαιδευμένο κοινό, τον Δεκέμβρη που δεν τον ενέπνευσε: «Ζηλεύω τους αποτυχημένους...»

• Μια ημέρα πριν από τα εγκαίνια της μεγαλύτερης έκθεσης που έχει κάνει ποτέ στην καριέρα του, ο Κώστας Τσόκλης δίνει μια χειμαρρώδη συνέντευξη. Με προκλητική ειλικρίνεια, δεν φοβάται να βάλει στο στόχαστρο τον εαυτό του, τους ζωγράφους της γενιάς του ’30 με την «σκονισμένη ελληνικότητα», το «μη πεπαιδευμένο ελληνικό κοινό» που συχνά αγόραζε τους πίνακές του μόνο για λόγους κοινωνικής βιτρίνας αλλά και τους Ελληνες νέους που βγήκαν στους δρόμους, «για μια ψευτομάχη που δημιούργησαν μόνοι τους». την «Ζωντανή ζωγραφική». Πρόκειται για μια ενότητα που ξεκίνησε το 1985 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Επάνω στους ζωγραφισμένους πίνακες, προβάλλονται βιντεογραφημένες οι πραγματικές φιγούρες των μοντέλων του, που με τις ανεπαίσθητες σχεδόν κινήσεις τους δίνουν στο έργο την αίσθηση πραγματικής ζωής. Στις αίθουσες του τεράστιου παλιού εργοστάσιου – «Σχολείον» της Ειρήνης Παπά στην Πειραιώς που αναμορφώθηκε από τον αρχιτέκτονα Μάνο Περράκη, οι θεατές παρακολουθούν την πορεία του από το «Καμακωμένο Ψάρι» που παρουσιάστηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας μέχρι την Μήδεια. «Εχω μια μάχη μπροστά μου: πρέπει να νικήσω το επιβλητικό αυτό μέρος όπου φιλοξενείται η έκθεση. Αν δεν συμβεί αυτό, σημαίνει ότι απέτυχα και δεν μου αρέσει καθόλου να αποτυγχάνω. Φανταστείτε να βγει ο θεατής από την έκθεση και να πει, “ωραίος χώρος”», λέει ο Τσόκλης.

Εχω πεθάνει δυο – τρεις φορές

– Πώς αντιμετωπίζετε σήμερα την πρωτοπόρο –τότε– ενότητα της δουλειάς σας που συνδύαζε βίντεο και ζωγραφική;

• Οταν πρωτοέγινε το «Καμακωμένο Ψάρι» ήταν σαν να μου έλυσαν τις αλυσίδες μου αλλά μου έκλεισαν την πόρτα του δωματίου. Τόσα χρόνια είμαι φυλακισμένος σε αυτό το εύρημα, που μου έδωσε μεγάλη αποδοχή. Δυστυχώς, ακόμα με τρέφει με τους χυμούς του και θα ήθελα να είχα την υπερηφάνεια να το έχω ξεπεράσει. Οταν ο καλλιτέχνης κάνει το πρώτο του σημαντικό έργο, φτάνει η στιγμή του «θανάτου» του. Η γέννηση είναι όταν έχεις τη λαμπρή ιδέα και την υλοποιήσεις με επιτυχία. Ο θάνατος έρχεται όταν στο αναγνωρίσουν. Εγώ έχω πεθάνει δυο – τρεις φορές μέχρι τώρα. Πέθανα, π.χ., στη Βενετία, όταν όλος ο κόσμος μίλαγε για μένα στην Μπιενάλε. Πιστεύω ότι είναι ευτυχές ένας καλλιτέχνης να γίνει κάποτε «πτώμα» στην καριέρα του. Εγώ για να ξαναγεννηθώ και να μην καταντήσω βεντετούλα, έπρεπε να επανεφεύρω τον εαυτό μου. Αυτό θεωρώ μετεμψύχωση.

– Τι σας δίνει τη δύναμη να παλεύετε;

• Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι ανταγωνιστικός με τον εαυτό του. Η ζωγραφική ήταν κάτι εύκολο για μένα, γινόταν αβίαστα. Εξηγούμαι. Δεν ήμουν Ντα Βίντσι ούτε Βαν Γκογκ, είχα ένα μικρό ταλέντο αλλά ήξερα από νωρίς τι ήθελα να κάνω. Με τη θέληση και το πνεύμα μου προσπαθούσα να φτάσω τους ταλαντούχους, τον Γκρέκο, τον Χαλεπά, τον Τσαρούχη. Σκέφτομαι εκείνους τους καλλιτέχνες που τους προίκισε ο Θεός και λέω «παρότι εμένα δεν με προίκισε, θα παλέψω να κάνω κάτι ενδιαφέρον». Βέβαια, ο κόσμος μπορεί να ζήσει και χωρίς αυτό που θέλω να κάνω.

Γεμάτος «κακό φαγητό»

– Πώς πήρατε την απόφαση να κάνετε μια τόσο μεγάλη έκθεση με μνημειακά έργα;

• Δεν πρόκειται για μια έκθεση αλλά για πολλές συγχρόνως. Υπάρχουν 11 ενότητες, κάποιες εκ των οποίων ξεπερνούν τα 1.000 τ.μ. Εδώ και καιρό είχα την επιθυμία να διοργανώσω την έκθεση για τη «ζωντανή ζωγραφική», αλλά δεν υπήρχε ο κατάλληλος χώρος. Πρόκειται για ένα κομμάτι της ζωής μου, που από μόνο του αρκεί για να τη δικαιολογήσει. Αντανακλά τον διχασμό στην πορεία μου. Σπούδασα ζωγραφική και αργότερα καταπιάστηκα με τις κατασκευές, τα αντικείμενα και το βίντεο. Εκανα τη στροφή γιατί δεν ήθελα να ασκώ την επιδεξιότητα που γνώριζα ότι είχα ως ζωγράφος. Πρέπει πάντα να αντιμάχεσαι πράγματα που αγαπάς, να τα νικάς και να τα ταπεινώνεις. Κατά καιρούς επανερχόμουν στον χρωστήρα και ένιωθα ότι κάνω καλά τα πράγματα, δηλαδή όπως άρεσαν στον κόσμο, για να είμαι και λίγο αυτοκριτικός.

– Είσαστε χορτασμένος από αναγνώριση;

• Είμαι χορτασμένος από «κακό φαγητό». Είχα, λ.χ., αποδοχή από ένα κοινό απροετοίμαστο, μη πεπαιδευμένο. Πολλές φορές σε δέχονται από σνομπισμό, θεωρούν ότι το να έχουν έναν πίνακά σου σπίτι τούς ευνοεί κοινωνικά. Κατά βάθος, όμως, δεν μπορούν να πουν για ποιο λόγο σε εκτιμούν. Οχι μόνο εμένα αλλά και τους άλλους καλλιτέχνες. Θα προτιμούσα να είναι πιο εκλεκτά τα πράγματα αλλά το εκλεκτό είναι δύσκολο να το βρω στην Ελλάδα. Πάντα μ’ ενδιέφερε η αναγνώρισή μου ως καλλιτέχνης. Τι είναι η τέχνη, ευχαρίστηση; Αγωνία είναι. Εκτός και αν είσαι παιδί ή κυρία που κάνει ακουαρέλες.

– Λέτε συχνά ότι ξεπεράσατε τις ενοχές του καλλιτέχνη που έβγαλε χρήματα, διότι επιστρέψατε τα κέρδη στην τέχνη, κάνοντας μεγαλύτερα και ακριβότερα έργα…

• Εχω ενοχή που έβγαλα λεφτά. Υπήρχαν καλλιτέχνες που δεν είχαν κάνει χειρότερα έργα από εμένα αλλά δεν τα έβγαλαν πέρα στη ζωή τους. Δεν θα ήθελα να είμαι ένας αποτυχημένος αλλά ζηλεύω τους αποτυχημένους. Ζηλεύω τη δυνατότητα που έχουν να τους ανακαλύψει κάποιος αύριο. Εμένα με έχουν ήδη ανακαλύψει.

Η γενιά του ’60

– Πώς βλέπετε σήμερα τη γενιά σας;

• Η γενιά του ’60 άλλαξε την πραγματικότητα των Ελλήνων, αλλά δεν έχει ακόμα αποτιμηθεί. Και οι προηγούμενοι έκαναν σπουδαία πράγματα αλλά πήγαν με τη φύση τους. Εμείς έπρεπε να τη θυσιάσουμε για να εντάξουμε την Ελλάδα σε μια πραγματικότητα που υποψιαζόμασταν ότι έρχεται. Οι εκπρόσωποι της γενιάς του ’30, επειδή είχαν μεγάλο ταλέντο, κατάφεραν να επαναφέρουν την ελληνικότητα, αλλά ήταν σκονισμένη και γι’ αυτό δεν άντεξε. Η χρυσή εποχή του Τσαρούχη και του Μανουσάκη κράτησε 30 χρόνια. Αυτό που προτείναμε εμείς ήταν πιο ριζοσπαστικό, κλώτσαγε η κοινωνία αλλά είχαμε μεγαλύτερη διάρκεια. Η τέχνη που γίνεται σήμερα στην Ελλάδα ήταν στηριγμένη στις προσπάθειες που έκανε η γενιά του ’60.

– Γιατί η γενιά του ’60 είχε τόση δίψα να κάνει καινούργια πράγματα;

• Οταν τελειώσαμε τη Σχολή, δεν μπορούσαμε να ζήσουμε από τη ζωγραφική στην Ελλάδα και γι’ αυτό ανακαλύψαμε τον έξω κόσμο. Δεν φύγαμε γιατί μας πίεζε το είδος της τέχνης που γινόταν στη χώρα αλλά η αδυναμία να τα φέρουμε βόλτα. Δεν είχαμε αγωνία να πάμε να κάνουμε μοντέρνα τέχνη.

Δεν είμαι ανάλγητος

– Τον Αύγουστο του 2007, όταν είχε καεί όλη η Ελλάδα, είπατε ότι είδατε την ομορφιά μέσα από την καταστροφή. Κάποιοι σας αποκάλεσαν κοινωνικά ανάλγητο.

• Ο Γκόγια όταν ζωγράφιζε την εκτέλεση των συμπατριωτών του χαιρόταν; Ηταν μια ιστορική στιγμή, μια στιγμή έμπνευσης, η καταγραφή του γεγονότος. Στο θέατρο με τη Μήδεια, χαίρεται κανείς; Αυτά είναι φαινόμενα της ζωής που κινητοποιούν έναν καλλιτέχνη είτε είναι καλά είτε είναι κακά. Εγώ είπα ότι με γοήτευαν οι φωτιές, παρά το ότι στεναχωριόμουν για τις ζωές και τα σπίτια που καταστράφηκαν. Πρόκειται για μιαν έξαρση που προσπαθεί ο καλλιτέχνης να την κάνει έργο για να μη χαθεί. Πάντως, η υπόθεση των επεισοδίων του Δεκεμβρίου δεν με ενέπνευσε όπως οι φωτιές όπου έκανα μια νέα ενότητα έργων. Θεωρώ παροδικό το ξέσπασμα.

Να συγκινήσω τους θεατές

– Η τέχνη σας έχει ελληνικότητα και πώς την ορίζετε;

• Από την στιγμή που γύρισα στην Ελλάδα έπειτα από μακροχρόνια απουσία, κατανάλωσα γρήγορα τη γοητεία που μου άσκησε η ελληνική Φύση. Εκανα πολλά έργα τέτοια που αγαπήθηκαν από τον κόσμο. Μετά άρχισα να φοβάμαι ότι θα καταντούσα «τουριστικός». Υστερα αναζήτησα το βαθύτερο ελληνικό στοιχείο που ήταν αποδεκτό απ’ όλο το κόσμο. Αυτό ήταν η αρχαιότητά μας. Δυστυχώς. Εγώ την θεωρώ ένα δυσάρεστο βάρος που μας έχει καταστρέψει. Αποφάσισα να την εκφράσω με σημερινούς όρους. Ο Αισχύλος έλεγε ότι έτρωγε από τα ψίχουλα του τραπεζιού του Ομηρου. Κι εγώ τρώω από τα ψίχουλα του τραπεζιού των αρχαίων αλλά τα ερεθίσματα για τη δουλειά μου τα παίρνω από την καθημερινότητα.

– Τελικά, τι ζητάτε από τον θεατή που θα δει την έκθεση;

• Θέλω να μείνει ένα καθαρό πράγμα μέσα στο μυαλό του θεατή και να φέρει το όνομά μου. Θέλω να τον συγκινήσω για να με εκτιμήσουν ώστε μετά να πάρουν έργα μου και να τα βάλουν στο σπίτι τους και να λένε τι σπουδαίος είναι. Μετά θα με βάλουν στο μουσείο και εγώ θα κάθομαι επίσης στο σπίτι μου και θα λέω πόσο σπουδαίος είμαι. Ακούγεται σκληρό αλλά αυτό είναι η πραγματικότητα. Φτιάχνεις ένα έργο για να συγκινήσεις τον θεατή και να πάρεις πίσω την συγκίνηση σαν δόξα. Αν όμως ξεκινάς με την ματαιοδοξία της επιτυχίας και δεν δίνεις ποτέ το αντάλλαγμα της συγκίνησης, τότε τα έργα δεν πετυχαίνουν.

– Γιατί βγήκαν τα παιδιά στους δρόμους τον Δεκέμβριο;

• Σε αυτήν την ηλικία που είμαι δεν έχω γνώση των στόχων ευτυχίας των νέων. Αν νομίζουν ότι με την εξέγερση τα 700 ευρώ θα γίνουν 1.000, έχασαν τον αγώνα, αν ζητάνε να μπουν στην κοινωνία, τότε καλά έκαναν. Οι θέσεις είναι πάντα περιορισμένες και οι νέοι αισθάνονται ότι πρέπει να πετάξουν κάποιους έξω για να μπουν αυτοί. Εμείς μεγαλώσαμε με βία γύρω μας, στην Κατοχή και στο Κίνημα βλέπαμε τους νεκρούς να πέφτουν μπροστά μας, αλλά είχαμε μιαν αίσθηση κοινωνικής συνοχής. Αυτό δεν υπάρχει σήμερα. Ο νέος γεννιέται πολεμιστής. Αν του στερήσεις τον πόλεμο, τότε τι θα κάνει; Θα τον δημιουργήσει μόνος του. Οταν για να γιορτάσουν την επέτειο πάνε και καίνε το Πολυτεχνείο, λέω από μέσα μου «καλά κάνουν». Τι να σου κάνει το στεφάνι; Αν η σημερινή γενιά προσπαθεί να κάνει μια ψευτομάχη, εγώ λέω να τους δώσουμε έναν πόλεμο.

• Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Δήμου Αθηναίων και του Δήμου Πειραιά και διαρκεί μέχρι και τις 31 Μαΐου. Είσοδος 5 ευρώ. Σχολείον (Πειραιώς 52, κοντά στην Ελαΐδα).

• Συνέντευξη στη Μαργαριτα Πουρναρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 29 Mαρτίου 2009

Οι Μετσοβίτες μάς δανείζουν τους θησαυρούς τους

160 έργα σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών των 19ου και 20ού αι. μετακομίζουν για σαράντα μέρες από την πανέμορφη πόλη της Ηπείρου στο Μπενάκη της Πειραιώς. Η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ παρουσιάζει το «πορτρέτο» της, που πάλλεται από ζωή

• Μια ολόκληρη γενιά στο Μέτσοβο μεγάλωσε με την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ.

«Το κορίτσι με τα περιστέρια» του Πολυχρόνη Λεμπέση (1849-1913)

Την πρωτογνώρισαν όταν ήταν παιδιά τού Δημοτικού και σήμερα, φοιτητές ή νέοι επαγγελματίες, συμμετέχουν ακόμη στις δραστηριότητές της. Δεν είναι όμως μόνο οι Μετσοβίτες που την αγάπησαν. Είναι και οι τουρίστες. Χειμώνα-καλοκαίρι αποτελεί πόλο έλξης για περίπου 15.000 επισκέπτες το χρόνο. Καθόλου άσχημα για ένα κοινωφελές ίδρυμα, που εξαρχής είχε βαθιά συνείδηση του ιδιαίτερου ρόλου που πρέπει να παίζει ένας πολιτιστικός φορέας στην περιφέρεια.

«Μυστικό επιτυχίας δεν υπάρχει», ξεκαθαρίζει η πρόεδρος του ιδρύματος και ψυχή της Πινακοθήκης, συγγραφέας Τατιάνα Αβέρωφ-Ιωάννου. Ο πατέρας της, ο πολιτικός Ευάγγελος Αβέρωφ (1908-1990), την ίδρυσε το 1988, δωρίζοντας περίπου 200 έργα των σημαντικότερων Ελλήνων καλλιτεχνών των 19ου και 20ού αι.

«Κάποιος πρέπει να νοιάζεται. Είναι ένα μεγάλο έργο, που δεν μπορείς να το αφήσεις. Απαιτεί πολλή, προσωπική δουλειά. Τρία άτομα προσωπικό έχουμε όλο κι όλο. Η δυσκολία που αντιμετωπίζουμε όντας στην επαρχία είναι να βρούμε χορηγούς. Ωστόσο, ο τρόπος για να συνεχίσει κανείς είναι να υπηρετεί διπλό στόχο: να προσφέρει στην τέχνη αλλά και στον τόπο. Δεν πρέπει να πετάμε στα σύννεφα και να βλέπουμε τα πράγματα αφ' υψηλού, ούτε όμως και να είμαστε μόνο τοπικιστές».

Την Τετάρτη, η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ «ταξιδεύει». Στο μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) θα εκτεθούν -για πρώτη φορά στην Αθήνα- 160 από τα σημαντικότερα έργα της μόνιμης συλλογής, πολλά από τα οποία δεν έχουν εκτεθεί ποτέ έξω από τους τοίχους της. «Το πορτρέτο ενός μουσείου» τιτλοφορείται το πολύμορφο θέαμα. Δεν παρουσιάζει απλώς έργα στους τοίχους, αλλά προβάλλει «το εύρος των δραστηριοτήτων ενός μουσείου που παραμένει ένας ζωντανός οργανισμός και διαρκώς ανανεώνεται και μεταμορφώνεται», εξηγεί η μόνιμη επιμελήτρια της Πινακοθήκης και επιμελήτρια της έκθεσης, Κατερίνα Σταθοπούλου.

Ο επισκέπτης, εκτός από τη γνωριμία του με μία από τις πληρέστερες συλλογές έργων ελληνικής τέχνης του 19ου και του 20ού αιώνα, θα μάθει για τον συλλέκτη Ευάγγελο Αβέρωφ, την εκθεσιακή δράση της Πινακοθήκης, το πλούσιο εκδοτικό της έργο, τα εκπαιδευτικά προγράμματα αλλά και τα δραστήρια εικαστικά της εργαστήρια.

«Μάγκας που τρώει καρπούζι» του Περικλή Πανταζή (1849-1884)

Ετσι πλάι στα «διαμάντια» της συλλογής, όπως είναι η «Μάχη των Φαρσάλων» του Γεώργιου Ροϊλού (έργο μήκους τριών μέτρων που δεν έχει φύγει ποτέ από το Μέτσοβο), «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη» του Νικηφόρου Λύτρα, «Ο μάγκας που τρώει καρπούζι» του Περικλή Πανταζή και το «Σπίτι που ονειρεύεται» του Μιχαήλ Οικονόμου, θα βλέπει τα προσωπικά αντικείμενα του Αβέρωφ, τα γυαλιά, τις πένες, την τσάντα του γραφείου του. Αλλά και νέα έργα, που παραγγέλθηκαν με αφορμή την επέτειο των 20 χρόνων της Πινακοθήκης στους Μανώλη Ζαχαριουδάκη, Μιχάλη Μανουσάκη, Αγγελο Σκούρτη, Τάκη Στεφάνου, this Fluid κ.ά.

Μαζί με τα έργα θα ταξιδέψουν και οι... Μετσοβίτες. «Εχουμε φτιάξει δύο σειρές βιντεοπροβολών: μία με συνεντεύξεις κατοίκων του Μετσόβου, που εξηγούν πώς αντιλαμβάνονται την Πινακοθήκη και πώς έχει επηρεάσει τη ζωή τους· στην άλλη, άνθρωποι των τεχνών, μουσειολόγοι, συγγραφείς και καλλιτέχνες που γνωρίζουν την Πινακοθήκη, μιλούν για το ρόλο της ως πολιτιστικού φορέα», αναφέρει η Κατερίνα Σταθοπούλου. Στους τελευταίους θα δούμε μεταξύ άλλων τους Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Αγγελο Δεληβοριά, Γιώργο Λούκο, Μανώλη Χάρο, Αλέκο Φασιανό, Σωτήρη Σόρογκα, Οπυ Ζούνη κ.ά.

Κάνοντας ένα μικρό απολογισμό, η Τατιάνα Αβέρωφ-Ιωάννου αναγνωρίζει ως σημαντικό σταθμό της πορείας της Πινακοθήκης την κτιριακή της επέκταση το 1995. «Εκτοτε η παρουσία μας είναι σταθερή και δυναμική. Εχουμε κρατήσει ένα ρυθμό» λέει, «οργανώνοντας μια μεγάλη παραγωγή το χρόνο, που συνήθως συνοδεύεται από συμπόσια, εκδόσεις και ημερίδες. Ενδιαμέσως κάνουμε πιο μικρές εκθέσεις εστιασμένες στο τοπικό κοινό, δίνοντας μεγάλη έμφαση στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα». Τώρα στο Μέτσοβο παρουσιάζεται η έκθεση «Η ελληνική ενδυμασία. Εντυπες πηγές 16ου-αρχές 20ού αιώνα» από τις συλλογές του Μπενάκη.

Εκτός όμως από τις εκθέσεις, κατάφεραν μέσα σε 20 χρόνια να τριπλασιάσουν τη συλλογή τους, χάρη σε γενναιόδωρους δωρητές. Προφανώς εκτιμούν την Πινακοθήκη επειδή παραμένει δραστήρια.

Ο πατέρας της είχε στο μυαλό του την ίδρυση της Πινακοθήκης από το πρώτο έργο που αγόρασε. Είχε έτοιμη μια συλλογή από το 1967. Η δικτατορία όμως ανέκοψε τα σχέδιά του και την πούλησε στο Ιδρυμα Λεβέντη. «Αμέσως το μετάνιωσε και άρχισε να συλλέγει και πάλι. Οι ειδικοί λένε ότι η δεύτερη συλλογή είναι καλύτερη από την πρώτη, γιατί ο συλλέκτης είναι περισσότερο συνειδητοποιημένος».

Επομένως, δεν πρυτάνευε το προσωπικό του γούστο.

«Αγαπούσε την ελληνική τέχνη. Οταν όμως ήθελε να αποκτήσει ένα καινούργιο έργο, συμβουλευόταν ειδικούς, γιατί τον ένοιαζε η μουσειακή του αξία. Μεγάλη αγάπη του ήταν ο Περικλής Πανταζής, σχεδόν τον ανακάλυψε. Ο Πανταζής έζησε στις Βρυξέλλες και δεν ήταν γνωστός στην Ελλάδα. Ο πατέρας μου είδε τυχαία έργο του στο μουσείο των Βρυξελλών... Ενθουσιάστηκε. Του είχε μπει η ιδέα ότι ήταν Ηπειρώτης. Δεν ήταν όμως...»

Εσείς είστε συλλέκτρια;

«Οχι. Είναι μια αρρώστια. Ο πατέρας μου είχε δυο-τρεις... Η Πινακοθήκη ήταν το τελευταίο από τα έργα που έκανε στο Μέτσοβο. Το τελευταίο του παιδί...»

Οι στόχοι του πάντως έχουν επιτευχθεί.

«Ναι. Η αγωνία είναι να συνεχίσουμε...»

*Διάρκεια έως 10 Μαΐου.

• Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 28 Μαρτίου 2009

Πίνακας του «Ελ Γκρέκο» βρέθηκε στην Πολωνία

• Πίνακας του διάσημου ζωγράφου Ελ Γκρέκο που μέχρι σήμερα δεν ήταν γνωστός στους ιστορικούς της τέχνης, ανακαλύφθηκε στην ανατολική Πολωνία. Πρόκειται για την «Έκσταση του Αγίου Φραγκίσκου» και οι ειδικοί που εξέτασαν τον πίνακα εκτιμούν ότι είναι πέρα από κάθε αμφιβολία έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. «Ο πίνακας αυτός αγνοείτο από τους ευρωπαίους και τους Αμερικανούς ιστορικούς της τέχνης. Πρόκειται για ένα αριστούργημα του Ελ Γκρέκο και η αυθεντικότητά του είναι αναμφισβήτητη» σημειώνει η ιστορικός τέχνης Ιζαμπέλα Γκαλίσκα. Η αξία του υπολογίζεται στα 5 εκατομμύρια ευρώ.

Ο πίνακας εκτίθετο εδώ και τέσσερα χρόνια σε ένα μικρό εκκλησιαστικό μουσείο στην ανατολική Πολωνία και ουδείς είχε ασχοληθεί μαζί του. Πριν μεταφερθεί στο μουσείο, ο πίνακας βρισκόταν στο δωμάτιο του ιερέα στην ενορία Κόσοου Λάσκι. Ο Ελ Γκρέκο και οι μαθητές του είχαν ζωγραφίσει περισσότερους από 100 πίνακες με κεντρικό πρόσωπο τον Άγιο Φραγκίσκο σε διάφορες σκηνές. Αλλά ο πίνακας που ανακαλύφθηκε στην Πολωνία και ζωγραφίστηκε στο διάστημα από το 1575 ως το 1580,είναι ένας από τους τρεις που φέρει την υπογραφή του Ελ Γκρέκο και δείχνει «τον Άγιο Φραγκίσκο με τα Στίγματα του Χριστού».

Ο πίνακας είχε εντοπιστεί για πρώτη φορά από Πολωνούς ειδικούς το 1974. Ο διάσημος Πολωνός εκτιμητής έργων τέχνης Μπόλνταν Μαρκόνι ανακάλυψε την υπογραφή του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στον πίνακα. Η πολωνική εκκλησία έκρυψε όμως τον πίνακα υπό τον φόβο της κατάσχεσης από το τότε κομμουνιστικό κράτος. Μόνο δύο εκκλησιαστικοί παράγοντες γνώριζαν επακριβώς τον τόπο όπου βρισκόταν ο πίνακας, λέει η Ιζαμπέλα Γκαλίσκα». Ορισμένοι πίστευαν μάλιστα ότι ο πίνακας είχε μεταφερθεί στο Βατικανό», προσθέτει.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

Οθόνη, ο νέος καμβάς του Χόκνεϊ. Στα 71 του χρόνια, ο βρετανός ζωγράφος ασπάστηκε τις νέες τεχνολογίες

• Είναι ένας από τους σημαντικότερους βρετανούς καλλιτέχνες της εποχής μας. Παρ΄ ότι ζωγράφος, και μάλιστα 71 ετών, ο Ντέιβιντ Χόκνεϊ βρίσκει τις νέες τεχνολογίες «φανταστικές» και θεωρεί ότι μπορούν να έχουν εκπληκτικά αποτελέσματα σε σύγκριση με τις παλιές τεχνικές. Ετσι, αποφάσισε να τις εντάξει στο έργο του: η τελευταία σειρά έργων του δημιουργήθηκε σε υπολογιστή.

• Η χρήση λογισμικού από καλλιτέχνες δεν αποτελεί βεβαίως νέα ανακάλυψη. «Τον τελευταίο χρόνο οι υπολογιστές έγιναν αρκετά γρήγοροι ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στο σχέδιο. Είναι ένα πολύ νέο και φανταστικό μέσο!» δηλώνει ο καλλιτέχνης στους «Sunday Τimes». Ο Χόκνεϊ εκτυπώνει τα έργα του σε περιορισμένα αντίτυπα- από επτά ως 25-των οποίων η αξία εκτιμάται μεταξύ 7.500 και 21.000 ευρώ-, ποσά που απέχουν αρκετά από το κόστος των «παραδοσιακών» έργων του, τα οποία συχνά πιάνουν επταψήφιους αριθμούς. Αν κάποια στιγμή αποφασίσει να «κυκλοφορήσει» τους ψηφιακούς φακέλους του, ίσως οι θαυμαστές του να μπορούν να «κατεβάσουν» και να τυπώσουν τα έργα του, τα οποία θα είναι ίδια με εκείνα των γκαλερί. Αυτό όμως δεν το έχει αποφασίσει ακόμη.
  

• Ο Χόκνεϊ χρησιμοποιεί την τελευταία έκδοση του Αdobe Ρhotoshop που κυκλοφόρησε τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ζωγραφίζει δηλαδή με ένα ειδικό μολύβι επάνω σε ηλεκτρονικό καμβά συνδεδεμένο με τον υπολογιστή του. Τα πρώτα αποκυήματα αυτής της τεχνικής, κάποια τοπία από το Γιορκσάιρ όπου κατοικεί και μερικά πορτρέτα του αδελφού του Πολ και της αδελφής του Μάργκαρετ, θα παρουσιαστούν τον Μάιο στην γκαλερί Αnnely Juda Fine Αrt του Λονδίνου.

• Δεν είναι η πρώτη φορά που καλλιτέχνες χρησιμοποιούν υπολογιστές για να «ζωγραφίσουν». Είναι όμως η πρώτη φορά που το πράττει και το προβάλλει ένας «παραδοσιακός» ζωγράφος όπως ο Χόκνεϊ. Ο Τζούλιαν Οπι είχε δημιουργήσει σε υπολογιστή το εξώφυλλο για το άλμπουμ με τις επιτυχίες του ποπ συγκροτήματος Βlur, ενώ ο Μπάνκσι προσφέρει στην ιστοσελίδα του 13 έργα σε υψηλή ανάλυση, για όποιον θέλει να τα «κατεβάσει», με την υποσημείωση: «Αυτό το μαγαζί είναι για προσωπική διασκέδαση. Σας παρακαλώ, μην το χρησιμοποιήσετε για να ξεκινήσετε μια επιχείρηση» . Επίσης, πριν από δύο χρόνια, οι Γκίλμπερτ και Τζορτζ είχαν επιτρέψει στους χρήστες του Ιnternet να κατεβάσουν δωρεάν, μόνο για 48 ώρες, το έργο τους «Ρlaned».

Βυζαντινά κειμήλια από το Αγιον Όρος εκτίθενται στο Παρίσι

Από 10 Απριλίου ώς 5 Ιουλίου

• Στην Πόλη του Φωτός ταξιδεύουν οι θησαυροί του Αγίου Όρους, καθώς από τις 10 Απριλίου έως και τις 5 Ιουλίου φιλοξενείται στο Petit Palais η μεγάλη έκθεση «Αθως και Βυζαντινή Αυτοκρατορία-Θησαυροί του Αγίου Όρους». Η έκθεση αναπτύσσεται σε τέσσερις ενότητες: «Από την προϊστορία του Αγίου Όρους», «Βυζάντιο και Αγιον Όρος», «Πνευματικότητα και αυτοκρατορική τέχνη», «Το Αγιον Όρος μετά την Αλωση».

• Η έκθεση αποσκοπεί να δείξει και στο γαλλικό κοινό το Αγιον Όρος της Ορθοδοξίας, της πνευματικότητας και των ιερών κειμηλίων των μονών και του Πρωτάτου. Πρόκειται για ένα γεγονός υψίστης πολιτιστικής σημασίας, καθώς θα προβληθούν περίπου 181 κειμήλια και συγκεκριμένα σπαράγματα τοιχογραφιών, εικόνες, χειρόγραφα, έργα μικροτεχνίας και γλυπτά.

• Βασικός στόχος της έκθεσης είναι η παρουσίαση σε ευρωπαϊκό κοινό της άρρηκτης σχέσης που διατήρησαν το βυζαντινό κράτος και η αυτοκρατορική αυλή, ειδικότερα με τη χερσόνησο του Αθω, με αποτέλεσμα το Αγιον Όρος να αναδειχτεί όχι μόνο σε κιβωτό της Ορθοδοξίας, αλλά και σε φύλακα του μεγάλου πλούτου του. Τα περισσότερα έργα προέρχονται από τις μονές Βατοπαιδίου, Ιβήρων, Διονυσίου, Παντοκράτορος, Καρακάλλου, Σίμωνος Πέτρας, Αγίου Παύλου, Ξενοφώντος, Γρηγορίου καθώς και από το Πρωτάτο στις Καρυές. Η έκθεση διοργανώνεται από τα ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών και Πολιτισμού και την ένωση μουσείων «Paris Musees».

Κώστας Τσόκλης: «Ρίχνω μια ζαριά, ελπίζω να φέρω “εξάρες”»

• Μεγάλη έκθεση του γνωστού εικαστικού στο «Σχολείον», το παλαιό εργοστάσιο της Sanitas, που τώρα ανήκει στην Ειρήνη Παπά

Αριστερά, απόσπασμα από το έργο του Κώστα Τσόκλη «Διά Μέσου» (2004), που θα φιλοξενηθεί στην έκθεση στο «Σχολείον». Επάνω, ο καλλιτέχνης (αριστερά) μαζί με την υπεύθυνη του «Σχολείου» Ειρήνη Παπά και τον αρχιτέκτονα Μάνο Περράκη στο παλιό εργοστάσιο της Sanitas

• «Μα, καλά, τι θέλει να μας πει πάλι αυτός ο Τσόκλης;». Ιδού το ερώτημα που βασάνιζε προχθές το βράδυ τον έλληνα εικαστικό παραμονή της συνέντευξης Τύπου για την έκθεση «Η ζωντανή ζωγραφική του Κώστα Τσόκλη 1985-2009». «Δεν κοιμήθηκα καλά» ομολόγησε ο ίδιος χθες το μεσημέρι στο «Σχολείον», το παλιό εργοστάσιο της Sanitas στην οδό Πειραιώς που από την ερχόμενη Δευτέρα 30 Μαρτίου ως τις 31 Μαΐου θα φιλοξενεί έντεκα μνημειακά έργα του καλλιτέχνη.

• «Σκεφτόμουν τι θα απαντούσα στο συγκεκριμένο ερώτημα που έβαλα στον εαυτό μου και που ίσως απασχολεί και εσάς. Ηταν πολλές οι απαντήσεις που μου έρχονταν στον νου. Μια από αυτές είναι ότι επανέρχομαι διότι είμαι ένας παίκτης. Με αυτή μου την έκθεση ρίχνω μια ζαριά και ελπίζω να φέρω “εξάρες”. Συνήθως φέρνω “τριάρες” και “τεσσάρες” ή “ασόδυο”. Και κάθε φορά ελπίζω να φέρω “εξάρες”». Με αυτή την έκθεση, μέγας χορηγός της οποίας είναι ο ΟΠΑΠ, ο Κώστας Τσόκλης δεν υπερασπίζεται μόνο τον εαυτό του αλλά και τον κλάδο του: «Εμείς οι Ελληνες αξίζουμε καλύτερη μοίρα από αυτή που μας έχει δοθεί. Οι πιο υπεύθυνοι θέλουμε να προσθέσουμε ένα πετραδάκι σε αυτό που λέγεται πολιτιστική πυραμίδα, η σημασία της οποίας δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητή στον τόπο μας. Νομίζω ότι ποτέ δεν θα καταλάβουμε ότι ο πολιτισμός είναι το μόνο που απομένει σε αυτόν τον τόπο. Εχω την ελπίδα, ωστόσο, ότι μια ομάδα από εμάς προετοιμάζουμε τον χώρο που θα χρησιμοποιήσουν οι Ελληνες αν καταλάβουν ποτέ τη σημασία της τέχνης». Σ το πάνελ των ομιλητών στο θέατρο του «Σχολείου» ο Βασίλειος Σγούρος, διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού, ο Παναγιώτης Φασούλας, δήμαρχος Πειραιά, ο Αγγελος Μοσχονάς, πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων- υπό την αιγίδα των οποίων πραγματοποιείται η έκθεση-, η Ξανθίππη Χόιπελ, πρόεδρος του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, και η Κατερίνα Κοσκινά, πρόεδρος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης- η οποία συντόνισε τη συζήτηση- και, βεβαίως, η Ειρήνη Παπά , η οποία έχει την ευθύνη των κτιριακών εγκαταστάσεων που, χτισμένες στις αρχές του 20ού αιώνα, αποτελούν εξαίρετο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής.

• Περίπου 3.000 τ.μ. του παλιού εργοστασίου θα στεγάσουν τους 100 πίνακες μεγάλων ή και... τεραστίων διαστάσεων του καλλιτέχνη: από το «Καμακωμένο ψάρι»- που με τη συμμετοχή του Τσόκλη στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1986 όρισε την προβολή βιντεογραφημένων ή πραγματικών μορφών πάνω σε ζωγραφισμένους πίνακες ως «ζωντανή ζωγραφική»- ως τον «Προμηθέα», που δημιουργήθηκε ειδικά για τη συγκεκριμένη έκθεση.

• «Και μετά τον Τσόκλη, τι;» μας είπε η Ειρήνη Παπά στο περιθώριο της συνέντευξης Τύπου, αναφερόμενη στα λειτουργικά προβλήματα ενός χώρου που προσφέρει άπειρες δυνατότητες, δίχως όμως την κατάλληλη οικονομική στήριξη παραμένει ουσιαστικά αναξιοποίητος. «Χρειάζονται ανάλογες πρωτοβουλίες ώστε το “Σχολείον” να δείξει τι πραγματικά αξίζει».

• Η έκθεση «Η ζωντανή ζωγραφική του Κώστα Τσόκλη 1985-2009» θα φιλοξενείται από 30 Μαρτίου ως 31 Μαΐου στο «Σχολείον» (Πειραιώς 52, Πειραιάς). Περισσότερες πληροφορίες στο τηλ. 210-8894.800. [ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Τρίτη 24 Μαρτίου 2009]

Τέλος μιας εποχής

H πολύχρωμη εγκατάσταση του Φρανζ Aκερμαν στην «Tέιτ Mπρίτεν» του Λονδίνου.

• Νέες τάσεις στην Τέχνη όπως αυτές ορίζονται από την οικονομική κρίση, μέσα από έργα 28 διεθνών καλλιτεχνών, στην Tριενάλε της «Tέιτ Mπρίτεν» στο Λονδίνο. O Nικολά Mπουριό είναι γνωστός ως ένας από τους πιο ουσιώδεις κριτικούς τέχνης, δημιουργός και διευθυντής του «Παλέ ντε Tοκιό» στο Παρίσι, με πλούσια συγγραφική δραστηριότητα για ζητήματα τέχνης που απασχολούν τη σύγχρονη σκηνή. Eπιμελήθηκε την παρουσίαση της συλλογής Δάκη Iωάννου στο «Παλέ ντε Tοκιό» πριν από πέντε χρόνια, ενώ σήμερα, εγκατεστημένος στο Λονδίνο, υπογράφει την 4η Tριενάλε που οργανώθηκε και παρουσιάζεται στην «Tέιτ Mπρίτεν». O θεσμός αποσκοπεί στην καταγραφή νέων τάσεων στην τέχνη.

Εναλλακτικό

• O Mπουριό ονόμασε την έκθεση «Altermodern» («Aλτερμόντερν»), καλώντας 28 Bρετανούς και διεθνείς καλλιτέχνες, οι οποίοι κατά την άποψή του εκφράζουν τη γενιά τους με δυνατό τρόπο, να δείξουν τη μεταμοντέρνα εποχή, της οποίας το τέλος ορίζεται από το «άλλο», το εναλλακτικό, το ερχόμενο μέσα στη διεθνή οικονομική κρίση. Yποστηρίζει πως η κρίση αυτή αναγκάζει σε ανασύνθεση των ιδεών περί μοντέρνου στο παρόν, και υπογραμμίζει πως ο μοντερνισμός του 20ού αιώνα υπήρξε φαινόμενο της δυτικής κουλτούρας.

• Ως εκ τούτου, αν βρεθείτε στο Λονδίνο έως τις 26 Aπριλίου δείτε την Tριενάλε στην «Tέιτ Mπρίτεν» και σταθείτε σε μερικά έργα με αυξημένο ενδιαφέρον. Στην είσοδο θα συναντήσετε το τεράστιο «μανιτάρι» από ατσάλινες απαστράπτουσες κατσαρόλες, έργο του Iνδού καλλιτέχνη Σούμποτ Γκούπτα (γ. 1964). Tο γιγάντιο αυτό γλυπτό συμβολίζει το χάσμα ανάμεσα σε ρεαλισμό και πίστη, όνειρο και εφιάλτη, παράδοση και αλλαγή.

• O γνωστός μας από την έκθεση «Outlook» στην Aθήνα το 2004, Φρανζ Aκερμαν (Γερμανία, 1963) -είχε φτιάξει τη μεγάλη ζωγραφική στην πρόσοψη του κτιρίου στο Γκάζι, από την πλευρά της Πειραιώς-, συμμετέχει στην Tριενάλε με μία εγκατάσταση πολύχρωμη που αποτελείται από έργα φτιαγμένα στο εργαστήριό του, «τράνζιτ» στην έκθεση, εφήμερα και αφηγούμενα, ένα είδος δορυφορικής πλοήγησης, από έναν καλλιτέχνη-τουρίστα. O Aκερμαν κάνει συνεχώς επεμβάσεις στο εφήμερο τοπίο των πόλεων, ένα ψυχογεωγραφικό σύνολο από την εμπειρία του στα ταξίδια. Tο δωμάτιο με την εγκατάσταση του Πίτερ Kόφιν (Kαλιφόρνια, 1972) είναι το πιο εντυπωσιακό της έκθεσης. O καλλιτέχνης πήρε έργα της μόνιμης συλλογής της «Tέιτ» και έφτιαξε ένα καταπληκτικό θέαμα, με πολύ έξυπνα ανιμέισιον, που ξανα-αφηγούνται νοήματα για έργα όπως των Tέρνερ, Σίντι Σέρμαν, Γκάμπο. Στην Tριενάλε έχει πολλά να δει κανείς και να αναθεωρήσει, να διαφωνήσει, να αποδεχτεί ή όχι το «Aλτερμόντερν» σκεπτικό του επιμελητή της. Eξάλλου είναι μέσα στις προθέσεις του.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΘΝΟΣ, 23/03/2009

Η αόρατη έκθεση

• Δέκα άδειες αίθουσες στο Πομπιντού «γεμίζουν» κάθε μέρα με την απορία των φιλότεχνων Παριζιάνων

• «Το τίποτα είναι το πιο πειστικό πράγμα στον κόσμο», έγραφε το 1970 ο νεοϋορκέζος καλλιτέχνης Ρόμπερτ Μπάρι, αποφασίζοντας να μετατρέψει το χώρο της γκαλερί σε έργο τέχνης και ν αφήσει τον επισκέπτη απόλυτα ελεύθερο ν' αποφασίσει πώς θα συμπεριφερθεί μέσα σ' αυτόν. Θεωρώντας ότι η έκθεση άδειων χώρων αποτελεί μία από τις πλέον αιρετικές κινήσεις στην ιστορία της μοντέρνας τέχνης, το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι αφιερώνει ώς το τέλος Μαρτίου μια έκθεση... στο κενό. Προκειμένου να οργανώσουν μια πραγματική αναδρομική, οι έξι (!) επιμελητές αποφάσισαν να αδειάσουν για ένα μήνα δέκα αίθουσες που φιλοξενούσαν έργα της μόνιμης συλλογής του μουσείου. Δεν μπορείς παρά να χαμογελάσεις αμήχανα όταν διαπιστώνεις ότι το μόνο υλικό στοιχείο των ολόλευκων αυτών «κύβων» είναι οι λεζάντες τους και κάποιες αδιόρατες αλλαγές στο φωτισμό και το μέγεθος, ωστόσο η ιδέα της μη-έκθεσης έχει ενδιαφέρον.
  

Η αναδρομική του κενού

• Εμβληματικό έργο της ιδιότυπης αυτής αναδρομικής που θα γίνει και στην Κουνστχάλε της Βέρνης είναι η αίθουσα-αναφορά στην πρώτη έκθεση με θέμα το κενό που στήθηκε το 1958 από τον Ιβ Κλάιν. Οδηγώντας στα άκρα τις αναζητήσεις του στο χώρο της μονοχρωμίας, ο Κλάιν βάφει ολόλευκους τους τοίχους της παρισινής γκαλερί «Ιρίς Κλερ» προκειμένου να δημιουργήσει, όπως λέει ο ίδιος, «μια ατμόσφαιρα, ένα κλίμα εικονιστικό, ευαίσθητο και γι' αυτό ακριβώς αόρατο». Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 εννοιακοί καλλιτέχνες όπως το γκρουπ «Τέχνη και Γλώσσα» ριζοσπαστικοποιούν την απόπειρά τους να εξαϋλώσουν το έργο τέχνης προκειμένου να αντισταθούν στην εμπορευματοποίησή του.
  

• Στη δεκαετία του 1990 στη Νέα Υόρκη η Λόρι Πάρσονς αποφασίζει να εγκαταλείψει το χώρο της τέχνης και διοργανώνει μια αόρατη ατομική έκθεση στην γκαλερί Λοράνς-Μονκ: η πρόσκληση αναγράφει μόνο τη διεύθυνση της αίθουσας τέχνης, χωρίς καμία αναφορά στο όνομα του καλλιτέχνη. Σεβόμενοι τις προθέσεις της, οι επιμελητές δεν έχουν αναρτήσει στην αίθουσα που της αφιερώνουν καμία επεξήγηση. Η αναδρομική του κενού κλείνει με τον άδειο χώρο του Ρομάν Οντάκ από τη Σλοβακία, ο οποίος προσπάθησε το 2003 να πείσει την κυβέρνηση της χώρας του να τον βοηθήσει στην ίδρυση ενός εικονικού μουσείου, χωρίς χώρο και έργα!

• Από την παριζιάνικη έκθεση απουσιάζουν βέβαια σημαντικοί καλλιτέχνες που έχουν δουλέψει πάνω στον άδειο χώρο όπως ο Μάικλ Ασερ, ο οποίος αρνήθηκε να ξαναστήσει παλαιότερη έκθεσή του με θέμα το κενό υποστηρίζοντας πως πρόκειται για μια εγκατάσταση στενά συνδεδεμένη με έναν συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο η έκθεση αποτελεί περισσότερο ένα αισθητικό παιχνίδι των επιμελητών, παρά έναν ουσιαστικό προβληματισμό για την έννοια του χώρου στην τέχνη: ποιο νόημα έχει η ανασύνθεση διαφορετικών εκθέσεων για το κενό χωρίς μια αναφορά στο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον που προκάλεσε στους καλλιτέχνες την αντίδραση αυτή; *

• Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 22/03/2009

Μια ζωγράφος ξαναγεννιέται

Η Σεραφίν Λουί, μία από τις πιο πολυσυζητημένες γαλλίδες ναΐφ εικαστικούς, γίνεται γνωστή με την ταινία του Μαρτέν Προβόστ

Κι εκεί που η ιστορία την είχε σχεδόν ξεχάσει, ήρθε το σινεμά να την αποκαταστήσει. Η Σεραφίν Λουί, στις αρχές του 20ού αιώνα, ήταν μια πάμπτωχη, θρήσκα παραδουλεύτρα με άχαρη εμφάνιση. Κανείς απ' όσους την περιγελούσαν στο επαρχιακό Σανλί της Γαλλίας δεν μπορούσε να φανταστεί πως η γυναίκα αυτή είχε μια παράλληλη ζωή όπου η ζωγραφική κυριαρχούσε ως εμμονή - σαν μια ακατανίκητη παρόρμηση που έβρισκε τα εργαλεία της στην ύπαιθρο (η Σεραφίν ζωγράφιζε με φυτικά χρώματα - ακόμα και με αίμα). Οι πίνακές της, νεκρή φύση πάντα, παρά το κοινότοπο θέμα τους (φρούτα, λουλούδια), έμοιαζαν να εκρήγνυνται πάνω στο ξύλο.

Την προσωπικότητα της αινιγματικής, αυτοδίδακτης, ανέραστης και απλοϊκής αυτής γυναίκας, που μετά την ολοκλήρωση κάθε πίνακα έψαλλε θριαμβευτικά στην Παρθένο Μαρία, έρχεται να φωτίσει η ταινία «Το χάρισμα της Σεραφίν» του Γάλλου Μαρτέν Προβόστ, που πριν από λίγες μέρες κέρδισε επτά Σεζάρ (τα γαλλικά Οσκαρ), εκτοξεύοντας στα ύψη την υστεροφημία της Σεραφίν, αλλά και την καριέρα της Γαλλίδας Γιολάντ Μορό (βραβείο καλύτερης ερμηνείας).

Ποιος την ανακάλυψε τυχαία

Η ταινία θα προβληθεί στο 10ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου του Γαλλικού Ινστιτούτου (2-12/4 σε «Αττικόν», «Απόλλωνα», Γαλλικό Ινστιτούτο και 9-15/4 στο «Ολύμπιον» της Θεσσαλονίκης) και θα βγει στις αίθουσες στις 9 Απριλίου.

Τη Σεραφίν του Σανλί (1864-1942), που χρόνια μετά χαρακτήρισαν ως μια από τις σημαντικότερες γαλλίδες ναΐφ ζωγράφους, πρωτοανακάλυψε το 1912 ο Βίλχελμ Ούντε: ο γνωστός γερμανός συλλέκτης που πρώτος επένδυσε σε έργα του Πικάσο και ανακάλυψε τον Ανρί Ντουανιέ Ρουσό. Η ταινία εστιάζει ακριβώς σε αυτήν τη συνάντηση, που στάθηκε καθοριστική και για τη Σεραφίν αλλά και για τον διορατικό, φιλότεχνο Γερμανό, που την είχε προσλάβει ως καθαρίστρια την περίοδο που εκείνος ζούσε στη Γαλλία.

«Η Σεραφίν ήταν πρωτίστως μια γυναίκα ελεύθερη», λέει ο σκηνοθέτης, «και αντιφατική, που έζησε τα τρία τέταρτα της ζωής της μόνη, αφημένη σωματικά και ψυχολογικά και κατέληξε σε ψυχιατρικό άσυλο». Στην εποχή της ανήκε στα πιο χαμηλά στρώματα της κοινωνίας. «Ομως τίποτε δεν τη σταμάτησε. Κατάφερε να διατηρήσει την αυτονομία της και να κρατήσει το μεγάλο της μυστικό στους τέσσερις τοίχους του φτωχικού δωματίου της. Και όταν στον πόλεμο έφτασε στη μεγαλύτερη ανέχεια, δεν δίστασε να αναλάβει τις πιο ευτελείς δουλειές για να συνεχίσει να κάνει το μόνο πράγμα που έδινε νόημα στη ζωή της».

Ανέτειλαν όμως καλύτερες μέρες: «Ο Ούντε άρχισε να τη χρηματοδοτεί γενναιόδωρα εκθέτοντας τα έργα της σε συλλογικές εκθέσεις. Κι αυτή ζούσε στον κόσμο ενός παιδιού -πεπεισμένη απόλυτα για τη μελλοντική της δόξα».

Τα πράγματα, βέβαια, δεν ήρθαν ακριβώς έτσι. Η οικονομική κρίση του '30 επηρέασε τον συλλέκτη αναγκάζοντάς τον να αναβάλει την πρώτη προσωπική έκθεση που είχε υποσχεθεί στη Σεραφίν. Η ζωγράφος, απογοητευμένη, άρχισε να χάνει τα λογικά της και, όταν το 1932 κλείστηκε στο ψυχιατρείο, έχασε και την επιθυμία της να ζωγραφίζει...

Το 1945, τρία χρόνια μετά τον θάνατό της, ο Ούντε θα διοργανώσει, τελικά, την πρώτη ατομική της έκθεση στο Παρίσι. «Παρ' όλ' αυτά», συμπληρώνει ο Μ. Προβόστ, «πολλοί από τους πίνακές της στην πορεία καταστράφηκαν, καθώς το έργο της υποβαθμίστηκε αργότερα από κάποιους». Σήμερα, πάνω από 60 χρόνια μετά, η Σεραφίν βρέθηκε και πάλι στο επίκεντρο των φιλότεχνων. Το Μουσείο Μαγιόλ, που είχε αγοράσει τα περισσότερα έργα της από την αδερφή του Ούντε, ήδη διοργάνωσε μια μεγάλη έκθεση με αυτά.

«Ηταν η συνάντηση δύο περιθωριακών: Ο Ούντε, ξένος και ομοφυλόφιλος, την αντιμετωπίζει πρώτη φορά όπως πραγματικά είναι, χωρίς προκαταλήψεις. Γι' αυτόν ήταν μια αγία. Παρ' όλ' αυτά, η σχέση τους είχε πολλά σκοτεινά σημεία», εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Το γεγονός ας πούμε πως αυτός, όταν επέστρεψε από τη Γερμανία, έχασε το ενδιαφέρον του γι' αυτήν και δεν την αναζήτησε είναι άξιον απορίας».

«Σήμερα», υποστηρίζει ο Μ. Προβόστ, «η Σεραφίν δεν θα είχε καταφέρει να χαράξει αυτόν τον μοναχικό αλλά τόσο δημιουργικό δρόμο. Φανταστείτε την: χαπακωμένη από νωρίς με αντικαταθλιπτικά, θρονιασμένη μπροστά στην τηλεόραση και χωρίς καμία διάθεση να ζωγραφίσει...» *

• Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 22/03/2009

Μεταξύ ποπ αρτ και γκλάμουρ

Η φιλόδοξη αναδρομική έκθεση «Ο μεγάλος κόσμος του Αντι Γουόρχολ», που είναι αφιερωμένη στον «πατριάρχη της ποπ αρτ», ανοίγει σήμερα τις πύλες της στο μυθικό Grand Palais του Παρισιού και επαναφέρει στο προσκήνιο τα περίφημα «γουορχολικά» πορτρέτα του Ιβ Σεν Λοράν.

Ο Πιερ Μπερζέ, σύντροφος και συνεργάτης του Ιβ Σεν Λοράν, πρωταγωνιστεί και πάλι στην καλλιτεχνική σκηνή της γαλλικής πρωτεύουσας, όμως αυτή τη φορά όχι εκθέτοντας αλλά αποσύροντας από τη διεθνή διοργάνωση τα τέσσερα πορτρέτα του διάσημου μόδιστρου. Η δυσαρέσκεια του Πιερ Μπερζέ προκλήθηκε εξαιτίας της τοποθέτησης των προσωπογραφιών του συντρόφου του στο τμήμα «Γκλάμουρ» της έκθεσης πλάι στα πορτρέτα των Τζόρτζιο Αρμάνι, Σόνια Ρικιέλ, Ελέν Ροσά κ.ά. Ο επιχειρηματίας είχε εκφράσει την επιθυμία απομόνωσης των εν λόγω πορτρέτων σε ξεχωριστό χώρο ή σε μια άλλη ενότητα της έκθεσης που να τιμά περισσότερο το σχεδιαστή μόδας, όπως στο τμήμα των καλλιτεχνών πλάι στο ζωγράφο David Hockney, τον οποίο ο Ιβ Σεν Λοράν εκτιμούσε ιδιαίτερα. Χαρακτηριστικά ο Πιερ Μπερζέ δήλωσε: «Ο ίδιος ο Γουόρχολ είχε κάποτε πει πως ο Ιβ Σεν Λοράν είναι ο πιο μεγάλος ζωντανός Γάλλος καλλιτέχνης… Εξάλλου δεν κάνω εγώ μια έκθεση “ένα δείπνο στην πόλη”, αλλά ο επιμελητής της, με όλες αυτές τις ενότητες! Μπορεί πια να κάνει όπως θέλει το δείπνο στην πόλη αλλά χωρίς τον Ιβ Σεν Λοράν»! Τα 250 πορτρέτα που μας ξεναγούν στο «Μεγάλο Κόσμο του Αντι Γουόρχολ» κι εκτίθενται στο Grand Palais (έως τις 13 Ιουλίου) «δεν είναι ένα δείπνο στην πόλη αλλά ένας περίπατος του βλέμματος του Γουόρχολ πάνω στον κόσμο. Και σε ένα δείπνο όμως στην πόλη δεν συμπεριφερόμαστε έτσι, δεν φεύγουμε δηλαδή λίγο πριν από την έναρξη» απάντησε στο Γάλλο επιχειρηματία ο επιμελητής Αlain Cueff.

Η κατηγορηματική στάση του Πιερ Μπερζέ άραγε διαταράσσει την απήχηση της έκθεσης ή τελικά επαινεί το διφορούμενο του Γουόρχολ; Σύμφωνα με τους Αμερικανούς «αρνητική ή θετική, η διαφήμιση είναι πάντα καλή!»

Η απουσία συνεπώς των πορτρέτων του Σεν Λοράν ενδέχεται να μη στοιχίσει καλλιτεχνικά στην έκθεση δεδομένου πως το βλέμμα του Γουόρχολ δεν στοχεύει στο γκλάμουρ.

• ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ, Ελεύθερος Τύπος, Τετάρτη, 18.03.09

Η «αμαρτία» της ελευθερίας

PHOTO GALLERY

Εργα της Shirin Neshat στο ΕΜΣΤ

Μεταξύ εικαστικών τεχνών και κινηματογράφου κινείται στην καινούργια της δουλειά η βραβευμένη στην Μπιενάλε της Βενετίας Ιρανή Shirin Neshat. Τα έργα της, πέντε βιντεοεγκαταστάσεις και μία αυτόνομη μεγάλου μήκους ταινία, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Αθήνα στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης κάτω από τον τίτλο «Women without Men». Η έκθεση είναι αφιερωμένη στη γυναικεία ελευθερία, στην Ιστορία της χώρας της και στον πολιτισμό.

Οι πέντε βιντεοεγκαταστάσεις μάς ξεναγούν στα ταραγμένα για το Ιράν χρόνια των αρχών της δεκαετίας του ‘50, μέσα από τις ιστορίες ισάριθμων γυναικών που διεκδικούν τον απαγορευμένο καρπό της ελευθερίας. «Το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν να διαχωριστεί η διαφορά του cinema από την εικαστική τέχνη», δηλώνει η 52χρονη καλλιτέχνις για την προσπάθειά της να αποδώσει το ομότιτλο μυθιστόρημα της συμπατριώτισσάς της Σαρνούς Παρσιπούρ, σε ένα διπλό project το οποίο περιλαμβάνει τα πέντε βίντεο και την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της. «Η υποδοχή ενός έργου τέχνης διαφέρει από χώρα σε χώρα και το ελληνικό κοινό έχει αντιληφθεί το χαρακτήρα της τέχνης μου εξαιτίας ορισμένων κοινών χαρακτηριστικών που μοιράζονται οι λαοί μας», είπε χθες. Η Shirin Neshat επισκέπτεται για δεύτερη φορά την Αθήνα. Η πρώτη ήταν το 2004, όταν παρουσίασε το πρώτο μέρος του κύκλου «Mahdokht», παραγγελία του ΕΜΣΤ, στις μόνιμες συλλογές του οποίου και ανήκει.

«Παρόλο που οι αφηγηματικές μνήμες δεν έλειπαν ποτέ, ο κεντρικός πυρήνας όλων των έργων της απευθύνεται σε υπερεθνικό κοινό και υπερβαίνει το τοπικό στοιχείο», ανέφερε η Αννα Καφέτση, επιμελήτρια της έκθεσης και διευθύντρια του ΕΜΣΤ. Οι ηρωίδες αποτελούν μόνο την αφορμή: η Μαχντόχ ζει με τον τρόμο της απώλειας της παρθενίας της, η Ζαρίν είναι μια νεαρή πόρνη με αυτοκαταστροφικές τάσεις, η Μουνίς μόνο μετά το θάνατό της απελευθερώνει την ακτιβιστική της φύση, η Φαεζέ βιώνει έναν κτηνώδη βιασμό που της καταστρέφει το όνειρό της για γάμο και οικογενειακή ζωή, ενώ τέλος η Φαρόχ Λαγκά στα πενήντα της χρόνια μάταια προσπαθεί να κάνει ένα νέο ξεκίνημα, να γίνει καλλιτέχνις.

• Ο κήπος στον οποίο βρίσκουν καταφύγιο γίνεται σύμβολο της απελευθέρωσης των γυναικών από την ανδρική κυριαρχία. Η ίδια η συγγραφέας φυλακίστηκε για πέντε χρόνια μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, το οποίο είναι απαγορευμένο στο Ιράν μέχρι σήμερα.

▪ Αύριο στις 19.00 η Shirin Neshat συζητά με την Αννα Καφέτση στο χώρο της έκθεσης.

• Ελεύθερος Τύπος, Τετάρτη, 18.03.09

Ανοίγει το Μουσείο Ναυπλίου

Χρειάστηκε πέντε χρόνια γα να ετοιμαστεί η επανέκθεση του Μουσείου Ναυπλίου, να γίνει προσιτή στο κοινό όπως ορίζουν οι αρχές της σύγχρονης μουσειολογίας και ο χώρος να δεχτεί πάλι επισκέπτες. Τα εκθέματα, καινούργια τα περισσότερα, οργανώνονται σε θεματικές ενότητες προκειμένου να αναδειχθούν οι πολιτισμοί που άνθησαν στην Αργολίδα από το 3200 π.Χ. έως και τον 6ο μεταχριστιανικό αιώνα. Ανάμεσά τους, και η χάλκινη πανοπλία των Δενδρών, εξαίρετο δείγμα της μυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας. Την επανέκθεση του Μουσείου Ναυπλίου εγκαινιάζει σήμερα στις 7 μ.μ. ο υπουργός Πολιτισμού Αντώνης Σαμαράς.

Η κρίση έφθασε στο Μητροπολιτικό της Ν. Υόρκης

Ανησυχητικά για το κλίμα στην αγορά εργασίας στον χώρο του πολιτισμού είναι τα μηνύματα που προέρχονται από τις ΗΠΑ. Πολλά μουσεία και ιδρύματα έχουν αρχίσει από το 2008 να ανακοινώνουν περικοπές και περιορισμένα έσοδα, αλλά η ανακοίνωση του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης -της περασμένης Πέμπτης- ανέδειξε το πρόβλημα ανάγλυφα. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Μουσείου, καταργούνται 74 θέσεις εργασίας, που προστίθενται στις 53 που κόπηκαν πέρσι, ενώ οι προοπτικές έως το καλοκαίρι είναι δυσοίωνες, καθώς προβλέπουν περαιτέρω μείωση προσωπικού έως και 10%.

Αυτά τα μέτρα, αναφέρουν οι «Νιου Γιορκ Τάιμς», αντανακλούν εν μέρει τα προβλήματα στον εμπορικό τομέα του Mητροπολιτικού Μουσείου, που, έως πριν από έναν χρόνο, λειτουργούσε 23 καταστήματα στη Νέα Υόρκη και σε άλλες πολιτείες.

Σε συνάντηση που είχε με το προσωπικό, ο διευθυντής του Μουσείου, Τόμας Π. Κάμπελ, κατέστησε σαφές ότι κανένα τμήμα δεν θα εξαιρεθεί από τις περικοπές, οι οποίες θα επηρεάσουν ένα δυναμικό 2.500 εργαζομένων, από επιμελητές και στελέχη έως φύλακες και εργάτες. Η κρίση, όμως, δεν θα επηρεάσει -όπως ειπώθηκε- τον αριθμό και την ποιότητα των εκθέσεων, τη συντήρηση των έργων τέχνης και τα εκπαιδευτικά προγράμματα. «Ο σκοπός μας», είπε εκπρόσωπος του Μουσείου, «είναι το κοινό να μην αντιληφθεί τις αλλαγές που είμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε».

Ο Στίβεν Κοέν αποκαλύπτει τις 20 γυναίκες του

• Εκθεση με γυναικεία πορτρέτα σημαντικών καλλιτεχνών του 19ου και 20ού αιώνα από τη συλλογή του αμερικανού κροίσου

Η «Μαντόνα» του Εντβαρντ Μουνκ, ένα από τα έργα που θα εκτεθούν στον οίκο Sotheby΄s της Νέας Υόρκης (ΑΡ/ SΙDSΕL DΕ JΟΝG)

Είναι ένα ερώτημα που τίθεται εδώ και χρόνια στον χώρο της τέχνης: τι έργα θα ήθελε να κοσμούν τους τοίχους του ο «μεγαλοχρηματιστής» της Γουόλ Στριτ; Αυτοί που έκαναν διάφορες εικασίες για τη συλλογή του Στίβεν Κοέν ποτέ δεν μπόρεσαν να απαντήσουν με βεβαιότητα. Ο αμερικανός δισεκατομμυριούχος αγοράζει πάντα κρυφά και γρήγορα, κυρίως από ιδιώτες. Τώρα όμως αποκαλύφθηκε το μυστικό του. Ο κ. Κοέν, ο 36ος πιο πλούσιος άνθρωπος των ΗΠΑ, διαθέτει στην έπαυλή του, αξίας 12 εκατ. ευρώ, εκπληκτικά έργα με γυναίκες. Φυσικά δεν πρόκειται για συνηθισμένες γυναίκες αλλά για 20 πορτρέτα που δημιούργησαν μερικοί από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 19ου και του 20ού αιώνα. Η λίστα περιλαμβάνει την «Τυρκουάζ Μέριλιν» του Αντι Γουόρχολ, το «Πορτρέτο μιας χωριατοπούλας» του Βίνσεντ Βαν Γκογκ και τη «Μαντόνα» του Εντβαρντ Μουνκ. Οι πίνακες αυτοί θα είναι το θέμα της έκθεσης «Γυναίκες», στους Sotheby΄s της Νέας Υόρκης, που θα αρχίσει στις 2 Απριλίου.

Παρ΄ ότι κάποιοι από αυτούς του πίνακες αγοράστηκαν ιδιωτικά, οι τιμές που ο κ. Κοέν πλήρωσε για κάποιους σε δημοπρασίες αφήνουν να εννοηθούν πολλά περί του πόσα μπορεί να διαθέσει για ένα έργο που του αρέσει. Το 2005 πλήρωσε 8,91 εκατ. ευρώ για τη «Μαντόνα» του Μουνκ. Εναν χρόνο μετά απέκτησε τη «Γυναίκα ΙΙΙ» του Γουίλεμ ντε Κούνινγκ αντί 106,55 εκατ. ευρώ. Εκανε συμφωνία για την αγορά της τυρκουάζ μεταξοτυπίας της Μέριλιν από τον Γούρχολ αντί 62 εκατ. ευρώ, ενώ για τον πίνακα «Le Repos» (1932) του Πικάσο, ο οποίος απεικονίζει τη σύζυγο του ζωγράφου Ολγα μαζί με την ερωμένη του Μαρί-Τερέζ Βαλτέρ, πλήρωσε 26,89 εκατ. ευρώ το 2006. Το κοινό δεν είχε ποτέ την ευκαι ρία να δει τη διάσημη συλλογή που ο κ. Κοέν και η σύζυγός του Αλεξάντρα απέκτησαν την τελευταία δεκαετία. Η ιδέα να εκτεθούν τα έργα, τα οποία βέβαια δεν είναι προς πώληση, ανήκει στον πρόεδρο των Sotheby΄s Γουίλιαμ Ρούπρεχτ και τον επικεφαλής σύγχρονης τέχνης του οίκου Τομπάιας Μάγερ. Την εμπνεύστηκαν μιαν ημέρα που επισκέφθηκαν τον Κοέν για δείπνο.

«Ενα μουσείο μάλλον δεν θα έκανε ποτέ κάτι τέτοιο και σκέφθηκα “γιατί να μην επιτρέψω στο κοινό να δει τα έργα;”. Η είσοδος είναι ελεύθερη» σχολιάζει ο κ. Κοέν. Αν και άρχισε να συλλέγει έργα τέχνης μόλις το 2000, ο κ. Κοέν πήρε πολύ ζεστά το θέμα και το 2005 εμφανίστηκε στη λίστα του «Forbes» με τους «κορυφαίους συλλέκτες». Λέγεται ότι μέχρι σήμερα έχει ξοδέψει γύρω στα 543 εκατ. ευρώ σε έργα τέχνης. Το 2003 πληροφορίες ανέφεραν ότι δαπάνησε το 20% του εισοδήματός του σε έργα τέχνης. Λέγεται ότι χτίζει ένα ιδιωτικό μουσείο για μερικά από τα αγαπημένα του έργα στο σπίτι του στο Γκρίνουιτς του Κονέκτικατ. [ΤΗΣ ARΙFΑAΚΒΑR | ΤΟ ΒΗΜΑ, Τρίτη 17 Μαρτίου 2009]

Σώματα που μετατρέπονται σε αιώνια γλυπτά

• Ρώσος καλλιτέχνης υποστηρίζει ότι τελειοποίησε τεχνική παραγωγής πετρελαίου από ανθρώπινες σορούς

Περίπου πριν από μια επταετία ο Γερμανός Γκίντερ φον Χάγκενς είχε προκαλέσει σάλο όταν χρησιμοποίησε ταριχευμένα σώματα σε διάφορες στάσεις στο όνομα της τέχνης.

Ο Βρετανός Μαρκ Κουίν δημιούργησε ένα γλυπτό του κεφαλιού του από το παγωμένο αίμα του, οι Γκίλμπερτ και Τζορτζ χρησιμοποιούν συχνά σωματικά υγρά στα έργα τους και ο Αυστριακός Χέρμαν Νιτς τα έχει εντάξει σε κάθε περφόρμανς του.

Η ιδέα, όμως, ενός ρώσου καλλιτέχνη δίνει αναμφισβήτητα μια νέα έννοια στον όρο της «body art». Ο Αντρέι Μολόντκιν υποστηρίζει ότι τελειοποίησε μια τεχνική παραγωγής αργού πετρελαίου που προκύπτει από τον βρασμό ανθρώπινων σωμάτων.

Εχει βρει μάλιστα ήδη τους πρώτους εθελοντές που θα ήθελαν το σώμα τους μετά θάνατον να μετατρέπεται σε αιώνιο γλυπτό.

Ο 43χρονος καλλιτέχνης, ο οποίος θα εκπροσωπήσει εφέτος τη Ρωσία στην Μπιενάλε της Βενετίας, ζει και εργάζεται στο Παρίσι. Η δημοσιογράφος του ΒΒC Σάσα Γκάνκιν ζήτησε να μετατραπεί σε ένα γλυπτό εγκεφάλου, ενώ μια γαλλίδα πορνοστάρ ονόματι Κλοέ ντε Λισέ θα ήθελε να δει την... πετρελαϊκή μάζα του σώματός της ως ένα γλυπτό δύο χεριών που προσεύχονται.

Προς το παρόν, πάντως, ο κύριος Μολόντκιν έχει δοκιμάσει την εφεύρεσή του μόνο με έναν σκύλο.

«Χ ρειάζεται μόλις δύο με τρεις μήνες για να μετατραπεί ένα σώμα σε αργό πετρέλαιο» δηλώνει ο καλλιτέχνης στον κυριακάτικο «Ιndependent». «Ισως αυτός είναι ένας τρόπος να λύσουμε την ενεργειακή κρίση (...) Αναζητώ μεγαλύτερους ανθρώπους και έχω υπογράψει ήδη με κάποιους ασθενείς του ΑΙDS στη Νέα Υόρκη οι οποίοι αναμένεται να πεθάνουν σε ένα- δύο χρόνια. Κάποιος, όμως, μπορεί να θέλει να δώσει το πετρέλαιο στους γονείς του για το αυτοκίνητό τους ή να ανάβει με αυτό μια λάμπα, σαν ένα μνημείο» υποστηρίζει.

Πολλά από τα έργα του είναι εμπνευσμένα από το πετρέλαιο, καθώς όταν υπηρετούσε στη Σιβηρία ως στρατιώτης καθήκον του ήταν η διανομή του.[ΤΟ ΒΗΜΑ, Τρίτη 17 Μαρτίου 2009]

Νέο ΔΣ στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνη

Νέο- αν και όχι εντελώς- Διοικητικό Συμβούλιο απέκτησε το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού κ. Αντώνη Σαμαρά. Πρόεδρος, όπως είχε ανακοινωθεί από την περασμένη εβδομάδα, είναι ο κ. Παύλος Ζαννής, ηλεκτρολόγος-μηχανικός. (Συνεχίζεται δηλαδή η «παράδοση» να τοποθετούνται επικεφαλής άνθρωποι μη έχοντες σχέση με τον πολιτισμό, αν και το ζήτημα της αποκατάστασης του κτιρίου Φιξ μπορεί να δικαιολογεί την επιλογή του.) Αντιπρόεδρος έγινε η κυρία Σοφία Στάικου, διοικητικό επιχειρηματικό στέλεχος, και μέλη οι: Νικόλαος Καλογεράς, αρχιτέκτων, Γεώργιος Πανέτσος, αναπληρωτής καθηγητής Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Πατρών, Νίκη Λοϊζίδη, ιστορικός Τέχνης, καθηγήτρια Σχολής Καλών Τεχνών, Πλάτωνας Ριβέλλης, καθηγητής Φωτογραφίας, Κωνσταντίνος Σακελλαριάδης, δικηγόρος, Σοφία Χηνιάδου-Καμπάνη , νομικός, Μιχάλης Παπαδάκης, γλύπτης, εκπρόσωπος Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.

Βλάσης Κανιάρης: «Η τέχνη και η πολιτική στην Ελλάδα είναι ντεμοντέ»

• Ο πρωτοπόρος Βλάσης Κανιάρης, που έφερε την περιθωριακή τέχνη του αντικειμένου στο ευρύ κοινό, αποκαλύπτεται με μια μονογραφία στα «ΝΕΑ»

Ο Βλάσης Κανιάρης το 1963, στην γκαλερί «Le Ζodiaque» στις Βρυξέλλες

• Όταν η ασθενής Ελλάδα είχε μπει υποχρεωτικά «στον γύψο» της χούντας, ο Βλάσης Κανιάρης απάντησε με μια έκθεση που έγραψε ιστορία: γυψωμένα μέλη και ίχνη σωμάτων από πλέγμα σίδερο και συρματόπλεγμα, απ΄ όπου ξεπηδούσαν κόκκινα γαρίφαλα. Φεύγοντας έπαιρνες μαζί σου ένα πλακάκι από γύψο κι ένα κόκκινο γαρίφαλο. Μια καταγγελία της ανελευθερίας και μια δήλωση πίστης στις δυνάμεις της ζωής. Και τότε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η περιθωριακή τέχνη του αντικειμένου, η τέχνη που χρησιμοποιούσε τα κουρέλια, τα πατσαβούρια, τα παλιοσίδερα, τα φορεμένα ρούχα, τα σκισμένα χαρτιά για να εκφραστεί βρήκε τρόπο να επικοινωνήσει με το ευρύτερο κοινό.

• Ο Βλάσης Κανιάρης είναι γεννημένος πρωτοπόρος, με την κυριολεκτική έννοια του όρου. «Η ιστορία δεν είναι γραμμική. Γράφεται από τη διείσδυση του παρελθόντος στο παρόν και την προέκτασή του στο μέλλον», πιστεύει ο Κανιάρης. Στην Ιταλία αναγνωρίστηκε ως ένας από τους αγνοημένους προδρόμους της «άρτε πόβερα», της φτωχής τέχνης, ως ένας από τους πρώτους που βγήκε από τη ζωγραφική τού τελάρου και έκανε τέχνη με αντικείμενα- κυρίως άδεια ρούχα, το φανελάκι, ανδρείκελα και κρεμάστρες με φορεμένα ρούχα- για να σημάνει την ακύρωση του ανθρώπου μέσα στις σύγχρονες συνθήκες, γιατί πίστευε ότι η ζωγραφική είναι θέμα υλικών και τεχνικών και ότι «τέχνη είναι ό,τι κάνει τη ζωή περισσότερο ενδιαφέρουσα από την ίδια την τέχνη». Όταν εγκαταστάθηκε στη Γαλλία έγινε περιζήτητος και εξέθεσε στα μεγαλύτερα μουσεία, ενώ η δουλειά του επεκτάθηκε από το αντικείμενο τέχνης στον χώρο, την εγκατάσταση, με μια δόση θεατρικότητας που επεδίωκε να κινητοποιήσει και να βάλει μέσα στον προβληματισμό τού έργου και τον θεατή. Στο Βερολίνο ο εκπατρισμένος καλλιτέχνης καταπιάστηκε με τους «μετανάστες», τους «φιλοξενούμενους» και ταυτοχρόνως «ξένους» εργάτες, όχι απλώς για να καταγγείλει την εξαθλίωση, την γκετοποίηση και την εκμετάλλευσή τους, αλλά για να καθορίσει τα προβλήματα, τις συνθήκες τους, τους λόγους και τις προοπτικές τους, τη δυνατότητα προσαρμογής, τη θέση της φαντασίας στη ζωή τους. Επί χούντας επέστρεψε στην Ελλάδα, επιστρατεύτηκε σκόπιμα για να πολεμήσει με την τέχνη του, που τη θεωρεί ανοιχτή διαδικασία και ένα χρηστικό αντικείμενο, παρμένο από μια καθημερινότητα που ζητεί να κάμψει τον άνθρωπο. Σε αυτόν τον δύσκολο χώρο ο θαρραλέος καλλιτέχνης αναζητά τεχνικές, θέματα και υλικά που ανοίγουν προοπτικές, χωρίς να έχει αυταπάτες.

• «Θεωρώ την Ελλάδα μια χώρα ντεμοντέ. Ντεμοντέ είναι η τέχνη της, ντεμοντέ η πολιτική της, ντεμοντέ τα συνθήματα, όλα. Εννοώ ότι η άρνηση της πραγματικότητας σε συνδυασμό με μια στείρα προσκόλληση σε επιφανειακά παραδοσιακά στοιχεία, μας οδηγεί σε μια υποχρεωτική υιοθέτηση έτοιμων συνταγών που μέχρι να φθάσουν εδώ έχουν μπαγιατέψει και αλλοιωθεί».

Χρονολόγιο

1928: Γεννιέται στην Αθήνα
1951-55: Σπουδάζει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών
1956: Εγκαθίσταται στη Ρώμη
1958: Πρώτη ολοκληρωμένη έκθεση αφηρημένης ζωγραφικής στην Ελλάδα στην γκαλερί «Ζυγός»
1960: Εγκαθίσταται στο Παρίσι. Στρέφεται στην τέχνη με καθημερινά αντικείμενα
1967: Επιστρέφει στην Ελλάδα για να βοηθήσει στην ανατροπή της χούντας
1969: Η έκθεση με γύψο, συρματοπλέγματα και κόκκινα γαρίφαλα παρουσιάζεται στη Νέα Γκαλερί
1976: Εκλέγεται καθηγητής στο Τμήμα Ζωγραφικής της Σχολής Αρχιτεκτόνων στο Πολυτεχνείο
1980: Μεγάλη έκθεση «Αλίμονο-Ελλάδα» στο εγκαταλελειμμένο Παγοποιείο του Φιξ
2008-09: Έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Της Παρασκευής Κατημερτζή, ΤΑ ΝΕΑ, 13/03/2009

Εκανε το Λούβρο... θερινό

«Το Λούβρο είναι μαγικό και ιερό, αλλά ταυτόχρονα εξουσιαστικό και με διακρίσεις: λείπουν από τις αίθουσές του η Κίνα, οι μουσουλμάνοι, αρκετές πτυχές του αφρικανικού πολιτισμού», λέει ο Ζαν Λικ Μουλέν

Ο Ζαν Λικ Μουλέν επέλεξε να φωτογραφίσει σε φυσικό φως και ουδέτερο φόντο 24 «ταπεινά» εκθέματα του μεγαλοπρεπούς μουσείου: πέντε από την Ανατολή, δέκα από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, πέντε από την Αίγυπτο, έναν μεσαιωνικό Χριστό και ορισμένα αντικείμενα τέχνης. Οχι από αρχαιολατρία. Το αντίθετο. Τα προσεγγίζει με σύγχρονο τρόπο, έξω από το αυστηρό μουσειογραφικό τους πλαίσιο. Μια μορφή αυτής της έκθεσης, που έγινε πρώτα στο Λούβρο, ήρθε στην Αθήνα. Χωρίς καμία διάθεση να προκαλέσει ο δημιουργός, που έχει συμμετάσχει σε μεγάλες εικαστικές διοργανώσεις, όπως στην «Ντοκουμέντα» του Κάσελ, τη χαρακτηρίζει «περφόρμανς» αλλά και «Hommage» στα πεντηκοστά γενέθλια της κούκλας Μπάρμπι!

• Ποια είναι η καταγωγή της τέχνης σας;

«Ξεκίνησα ως περφόρμερ. Μέσα στα χρόνια, όμως, το ενδιαφέρον μου επικεντρώθηκε περισσότερο στη φωτογραφία και στο ντοκουμέντο. Στις φωτογραφίες με τα αντικείμενα του Λούβρου δεν προσπαθώ να αναπαράγω ή να μιμηθώ την πραγματικότητα αλλά να τη δημιουργήσω με υποκειμενικό, πάντα, τρόπο».

• Οι φωτογραφίες «αποσιωπούν», κατά κάποιο τρόπο, την προέλευσή τους. Τα αντικείμενα έχουν αποκτήσει μια άλλη... πνοή.

«Οταν με κάλεσαν το 2005 να παρουσιάσω Εκθεση με σύγχρονα έργα μέσα στο Λούβρο, τρόμαξα. Σκέφτηκα λίγο και τους απάντησα: "Είμαι πολύ νέος για να 'μπω' με οποιοδήποτε τρόπο στο μουσείο. Θα ήθελα, όμως, να βγάλω ένα μέρος του Λούβρου έξω στο φως". Η αρχική μου πρόταση ήταν να μεταφέρω κάποια αρχαία αντικείμενα στο ατελιέ μου, αλλά τη θεώρησαν επικίνδυνη για την ασφάλειά τους. Επέμεινα, όμως, και κατάφερα, κατά μία έννοια, να φέρω τα εκθέματα στο φως της ημέρας και της πραγματικότητας. Καταλήξαμε να τα φωτογραφίσω σε φυσικό φως, σ' έναν ειδικό χώρο στην οροφή του Λούβρου και να τα παρουσιάσω τελικά στο μουσείο».

• Γιατί σας τρόμαξε τόσο πολύ η ιδέα να... μπείτε στο Λούβρο;

«Τα εκθέματά του αντιπροσωπεύουν τη γενεαλογία του πολιτισμού μας αλλά και του ανθρώπινου σώματος. Αν και είμαστε από σάρκα και αίμα, τα σώματά μας είναι αναπαραστάσεις, με μια λέξη, πολιτισμός. Ακόμα και οι εξαθλιωμένοι άνθρωποι του δρόμου φέρουν στο σώμα τους την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Το Λούβρο, λοιπόν, αντιπροσωπεύει μια επίσημη, αυστηρή γραμμή της γενεαλογίας του ανθρώπινου πολιτισμού, αρχικά μέσω των αρχαιοτήτων της Αιγύπτου και εν συνεχεία μέσω της Παλαιστίνης, της Ελλάδας, της Ρώμης για να καταλήξει στη Δύση. Είναι χώρος ιερός, μαγικός και ταυτόχρονα εξουσιαστικός και με διακρίσεις: απουσιάζουν από τις αίθουσές του η Κίνα, οι μουσουλμάνοι, αρκετές πτυχές του αφρικανικού πολιτισμού. Δεν ήθελα να εμπλακώ σε αυτήν τη μορφή αντίληψης της Ιστορίας».

• Με ποιο κριτήριο επιλέξατε τα αντικείμενα;

«Ηθελα να συνδέονται με την ιδέα της δομής του σώματος, κυρίως του δικού μου. Θα έλεγα ότι η έκθεση είναι μια περφόρμανς. Στο βίντεο που προβάλλεται θα δείτε καθαρά αυτή τη διάσταση: επί μία ώρα παρακολουθεί κάποιος τα αρχαία αντικείμενα να έρχονται στο τραπέζι του ατελιέ, που μου παραχώρησαν στο Λούβρο, και να φεύγουν. Τα μικρά εύθραυστα σώματα των εκθεμάτων βρίσκονται σε μια διαρκή κίνηση, η οποία ενισχύει και την αίσθηση της περφόρμανς. Συνήθως τη θεωρούμε μόνο θέαμα. Για μένα είναι μια δράση που ξεκινάει από το σώμα για να μας κάνει να αναλογιστούμε το σώμα μας. Θα ήθελα όσοι βρεθούν στην έκθεση να αισθανθούν πρωτίστως το ίδιο τους το σώμα».

• Αναγνωρίζετε ομοιότητες ανάμεσα στα αρχαία αντικείμενα που επιλέξατε και σε σύγχρονα αντικείμενα της καταναλωτικής εποχής;

«Σαφώς. Γι' αυτό θέλησα να δημοσιευτούν οι φωτογραφίες τους σε εφημερίδες, στη "Le Monde" στη Γαλλία και στο "Βήμα" στην Ελλάδα. Με ενδιέφερε να τονίσω τη σχέση της εικόνας των αντικειμένων με την οικονομία. Επειδή γιορτάζουμε και τα πεντηκοστά γενέθλια της Μπάρμπι θα πρόσθετα, μάλιστα, ότι η έκθεσή μου είναι κι ένα "hommage" στην Μπάρμπι. Αρκετά από τα αρχαία αντικείμενα παραπέμπουν άλλωστε σε κούκλες και σε σύγχρονα καταναλωτικά αγαθά».

* Μέχρι 26 Απριλίου.*

• Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 12/03/2009

Ο Παύλος Ζαννής ανέλαβε πρόεδρος του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

• Τα ηνία του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης παίρνει, με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού, Αντώνη Σαμαρά, ο Παύλος Ζαννής στη θέση του προέδρου που κατείχε μέχρι χθες ο Κυριάκος Γριβέας, ο οποίος παραμένει πρόεδρος της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων.
  

• Ο 68χρονος μηχανολόγος μηχανικός και ηλεκτρολόγος μηχανικός υπήρξε αναπληρωματικός του Κωνσταντίνου Φιλιππίδη, μέλους του ΔΣ. Είχε εμφανιστεί μία φορά σε συνεδρίαση του ΔΣ αφήνοντας πολύ καλές εντυπώσεις, με την ευγένεια και τις γνώσεις του, γεγονός που δίνει προσδοκίες για το ξεμπλοκάρισμα των εργασιών στο πρώην Φιξ -μόνιμη στέγη του ΕΜΣΤ.

• Η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ δεν κάνει λόγο για αλλαγή του αντιπροέδρου που κατέχει ο Δημήτρης Καπράνος, εμπλεκόμενος στο σκάνδαλο των ομολόγων. Ωστόσο, αναφέρεται ότι τις προσεχείς ημέρες θα ανακοινωθεί η νέα σύνθεση του ΔΣ, η θητεία του οποίου θα έληγε το 2010. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι αλλαγές θα είναι σαρωτικές.