Μαρινα Λαμπρακη-Πλακα
Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, ομότιμη καθηγήτρια της ΑΣΚΤ
«Με τον Γιάννη Μόραλη ήμασταν συνάδελφοι. Με ψήφισε στην ΑΣΚΤ το ΄75 για τη θέση της καθηγήτριας, ενώ όταν έγινε η μεγάλη αναδρομική του έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη το 1988- χαρίζοντας περίπου 70 έργα του- του πήρα μια συνέντευξη, όπου μου αποκάλυψε πολλά. Κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων της ΑΣΚΤ σχεδίαζε συνέχεια και φρόντιζε να επεμβαίνει ειρηνικά. Για να εκτονώσει τα πνεύματα έλεγε κάποιο από τα περίφημά του ανέκδοτα, καθ΄ ότι μάστορας μεγάλος και συλλέκτης ανεκδότων. Ξέρετε, είχε μεγάλη συλλογή και πολύ χιούμορ. Κατά τ΄ άλλα ήταν ένας άνθρωπος με παραδειγματικό ήθος. Ηταν λιτός και πάντοτε καλοντυμένος. Φορούσε γκρίζο ή μπλε σακάκι, μπλέιζερ με υπέροχες γραβάτες και είχε ένα πολύχρωμο, μεταξωτό μαντιλάκι στην τσέπη του. Ηταν, δε, τακτικός σαν γιατρός. Φορούσε τη λευκή του ρόμπα και είχε τα πινέλα του πάντα σε μεγάλη τάξη. Στο αριστερό του χέρι διέκρινες πάντα ένα παλιό δαχτυλίδι “σεβαλιέ”. Ο Μόραλης έκανε όλες τις πρακτικές λειτουργίες με το δεξί και τις καλλιτεχνικές με το αριστερό. Στη ζωγραφική αυτό έχει τεράστια σημασία, δεδομένου τού ότι “διαβάζουμε” τους πίνακες σαν κείμενα. Αν, για παράδειγμα, αναποδογυρίσουμε την Γκερνίκα, ο πίνακας “σωριάζεται”. Είναι σημαντική η δική μας η ματιά, η ματιά των “δεξιόστροφων” πάνω στον πίνακα που ζωγράφισε ο αριστερόχειρας Μόραλης. Η ζωή και το έργο του είχαν μια ευανάγνωστη γεωμετρία. Αυτό δεν σημαίνει ότι ως άνθρωπος δεν ήταν ερωτικός. Ο Μόραλης αγαπούσε πολύ τη γυναίκα. Εκανε μάλιστα τρεις γάμους. Θα έλεγα ότι ήταν το παραπλήρωμα της ζωγραφικής Τσαρούχη. Ο ένας ύμνησε τον άνδρα και ο άλλος τη γυναίκα. Ηταν, τέλος, ο μοναδικός από τη γενιά του ΄30 που μορφολογικά εμπνεύστηκε από την αρχαιότητα και ιδίως από τις επιτύμβιες στήλες. Το έργο του μάλιστα έχει ένα από τα χαρακτηριστικά των στηλών όπως το ανέφερε για τη ζωφόρο του Παρθενώνα ο Σικελιανός: το “μακάριο πένθος”. Το ότι τη ζωή, δηλαδή, ακόμη και στο πένθος της την υπονομεύει ο θάνατος».
Τριανταφυλλος Πατρασκιδης
Ζωγράφος, τ. πρύτανης της ΑΣΚΤ
«Ηταν πραγματικά σημαδιακό... Το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου τελείωνε στην ΑΣΚΤ η έκθεση “Δάσκαλος και μαθητές- καθηγητές της ΑΣΚΤ” που με δική μου πρωτοβουλία διοργανώθηκε για τον Γιάννη Μόραλη και μία ημέρα μετά εκείνος έφυγε από τη ζωή. Αποφασίσαμε λοιπόν να την παρατείνουμε ως τις 10 Ιανουαρίου- αν και ο ίδιος πρέπει να σας πω ότι ήθελε να μας αποτρέψει να την πραγματοποιήσουμε. “Αφήστε να φύγω και μετά... ” μου έλεγε, φράση η οποία παρέπεμπε στον περίφημο αυτοσαρκασμό του. “Πάνε όλοι αυτοί, έφυγαν” θυμάμαι ότι ανέφερε για τους συνοδοιπόρους του, όπως ο Κουν, ο Τσαρούχης και άλλοι. “Εγώ απλά θα κλείσω την πόρτα”. Ο ίδιος δεν μίλαγε πολλές φορές για τη δουλειά του. Αν δεν απατώμαι, ο Μόραλης δεν θα έπρεπε να έκανε περισσότερες από 10 εκθέσεις στη ζωή του. Και αυτό ήταν ένα από τα μεγαλύτερα μαθήματα που μας έδωσε: η οικονομία. Και ό,τι έχουμε να θυμόμαστε από τον Γιάννη Μόραλη έχει να κάνει με την πράξη. Με το μέτρο, με τις κινήσεις, με την ισορροπία στη δουλειά. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 τον είχα συναντήσει στην Αίγινα. Συμφάγαμε, συνήπιαμε και συν-τραγουδήσαμε, αφού είχα φέρει μαζί την κιθάρα μου. Την τελευταία ημέρα που τον είδα, έναν μήνα πριν στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη, το θυμήθηκε: “Θυμάσαι που τραγουδάγαμε τα απαγορευμένα; ” μου είπε. Κι έτσι ήταν. Εποχή της δικτατορίας τότε κι εμείς λέγαμε Θεοδωράκη».
Δημητρης Μυταρας
Ζωγράφος, ομότιμος καθηγητής της ΑΣΚΤ
«Με τον Μόραλη είχαμε μια μακρά σχέση μαθητή, συνεργάτη και συναδέλφου, ενώ διατηρούσαμε πάντα μια φιλία, χωρίς όμως υπερβολές. Νομίζω ότι με εμπιστευόταν. Οσο για μένα, δεν τον εκτιμούσα μόνο αλλά τον αγαπούσα κιόλας, διότι ήταν ένας άνθρωπος που σε πήγαινε πιο πέρα. Ηταν ένας δάσκαλος με κύρος. Ηταν μια περίπτωση ανθρώπου που έχει λείψει σήμερα, όπου δεν ξέρουμε σε ποιον να πιστέψουμε. Ηταν ο έντιμος άνθρω πος που του έχεις εμπιστοσύνη. Ηταν ένα φωτεινό παράδειγμα ενός καλλιτέχνη που έκανε καλά τη δουλειά του και δεν αγαπούσε τις δημόσιες σχέσεις. Ηταν ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα- αν και δεν μ΄ αρέσουν τα “χοντρά” λόγια. Με τον θάνατό του μένει ανάμεσα στους μεγάλους της γενιάς του: Ελύτης, Σεφέρης, Τσαρούχης. Και είναι μια μεγάλη κουβέντα ποιοι σήμερα τους αντικαθιστούν».
Ζαχαριας Αρβανιτης
Ζωγράφος, καθηγητής της ΑΣΚΤ
«Ο δάσκαλός μου, Γιάννης Μόραλης, πέθανε στα 93 του, πλήρης ημερών, με διαύγεια πνεύματος και χιούμορ. Αφησε, μεταξύ άλλων, το κενό της φυσικής παρουσίας του μέσα στην πόλη. Κυκλοφορούσε καθημερινά το μεσημέρι περίπου τρεις ώρες με τη συνοδεία του Πασχάλη για να πιει καφέ όρθιος στο “Da Capo”, να περάσει από την Γκαλερί Ζουμπουλάκη και το Μουσείο Μπενάκη, να επισκεφθεί τις εκθέσεις που ήθελε να δει και να γευματίσει στου “Φιλίππου”. Είχαμε λοιπόν την ευκαιρία να τον συναντούμε και να χαιρόμαστε την παρουσία του, που ήταν για εμάς ζωογόνος. Από την περασμένη Κυριακή, όπως και πριν βέβαια, αλλά ακόμη περισσότερο τώρα, καλύπτουμε αυτό το κενό ακουμπώντας στο έργο του που είναι ρωμαλέο, λιτό, ευαίσθητο και εξαιρετικό, όπως και ο ίδιος. Μένουμε λοιπόν με το έργο του, την αγάπη και τη ζεστασιά του λόγου και των συμβουλών του τόσο για την τέχνη όσο και για τη ζωή, τη στάση του απέναντι στα πράγματα και την ευγένειά του. Ως μαθητής του και συνεργάτης του για επτά χρόνια στο Α΄ Εργαστήριο Ζωγραφικής της ΑΣΚΤ από το 1976 ως το 1983 που συνταξιοδοτήθηκε αισθάνομαι ανεξίτηλα χαραγμένη μέσα μου τη διδαχή του σε όλα τα επίπεδα».
Χρονης Μποτσογλου
Ζωγράφος, ομότιμος καθηγητής της ΑΣΚΤ
Πεγκυ Ζουμπουλακη
Ιδιοκτήτρια της Γκαλερί Ζουμπουλάκη
No comments:
Post a Comment